|
|
Madaxwayne Siilaanyo Oo Ku Dooday Inuu Wax Ka
Qabtay Xoriyatul-Qawlka Somaliland Xili Xukuumadiisu La Wareegtay Saddex
Wargeys
Hargeysa, April 28, 2014 (Haatuf) – Madaxwaynaha Somaliland Axmed
Maxamed Maxamuud (Siilaanyo) ayaa qudbadiisii uu maanta ka jeediyey
shirwaynihii xisbul-xaakimka dalka ee Kulmiye oo ka qabsoontay Huteelka
Maansoor ee magaaladda Hargeysa waxa uu ka sheegay inuu wax badan ka
qabtay xoriyatul-qawlka Somaliland xili xukuumadiisu ay la wareegtay
xaruumihii wargeysyada Haatuf, Somaliland Times iyo Hubaal, kuwaas oo ay
imika ay degan yihiin ciidamo.
Khudbadii madaxwayne Siilaanyo ayaa iyada oo dhamaystiran u dhignayd
sidan:- “Bismilaahi Raxmaani Raxiim Al-xamdu-lilaah, Ilaahaybaa mahad
leh, Mudanayaasha labada Gole, Wasiirada, Hogaanka Kulmiye, Xubnaha
Golaha Dhexe ee Xisbiga, marti sharafta, dadweynaha iyo saxaafadda.
Waxan idinku salaamaya salaanta islaamka “Assalaamu calaykum
waraxmatullaahi wa barakaatu”.
Ugu horeyn, waxan salaan iyo mahadnaq u dirayaa dhamman shacbiga
Somaliland gudo iyo dibedba, sidaas oo kale waxaan salaan iyo mahad-naq
gaar ah u dirayaa xubnaha iyo taageerayaasha Xisbiga Kulmiye, waxaanan
mar kale uga mahad celinaya tacabkii iyo taageeradii aad xisbiga
geliseen xiliyadii tartanka doorashada taasoo sababtay inuu xisbigu
doorashooyinkii kala danbeeyey kusoo baxo derajada 1aad, waxaanan idinka
rajaynayaa inaad halkaa ka sii waddaan dadaalka, isku duubnida iyo
illaalinta danta guud inta ay umaddani gaadhayso himiladeeda.
Mudanayaal iyo Marwooyin,
Xisbiga Kulmiye wuxuu u taagan yahay xaqiijinta barnaamijkii xisbiga oo
ku qotoma himiladeena ummadeed, adkaynta nabadgelyada, midnimada
bulshada, horumarinta dalka iyo jiritaanka Qarannimada Somaliland.
Sidaad ka wada war haysaan, waxaynu samaysanay Dastuurka-Xisbiga,
qorshaha iyo barnaamijkeena siyaasadeed oo ka shidaal qaadanaya
Dastuurka Qaranka, Xeerarka iyo Siyaasada guud ee dalka, xilligii
ololaha doorashada ballanteenu waxay ahayd inaynu dalkan ka samayno
isbedel-siyaasadeed, isbedel-hab-maamul, isbedel-dhaqaale iyo horumar
dalkani ku talaabsado.
Ilaahay Mahaddii, dhamaan qodobadii barnaamijkii siyaasadeed ee Xisbiga
u qorshaysnaa ee aynu bulshada u balan-qaadnay wax fiican ayaa laga
qabtay; waa wax dhamaaday iyo wax gacanta lagu hayo. Haddii aan dul-maro
waxay kala ahaayeen:
? Aqoonsi raadinta Qarannimada Somaliland iyo Siyaasada Arrimaha Dibedda.
? Horumarinta Garsoorka iyo Hagaajinta Nidaamka Cadaaladda.
? Nabadgelyada Iyo Difaaca Qaranka.
? Kobcinta iyo Kor u qaadida Waxbarashada iyo Caafimaadka.
? Xoojinta Wax-soosaarka, Dalaga Beeraha iyo Biyaha.
? Illaalinta Deegaanka iyo daryeelka xoolaha.
? Kobcinta Dhaqaalaha iyo Dhiirigelinta Ganacsiga.
? Dhismayaasha Xafiisyada Dawlada, Maddaarada iyo Horumarinta
waddooyinka.
? Shaqo Abuurka iyo Dhiirigelinta Dhalinyarada.
? Tixgelinta iyo kor u qaadida Waxbarashada iyo shaqo-siinta Dadka la
hayb-sooco.
? Soo Dhawaynta iyo Dhiirigelinta Qurbajooga.
? Horuminta Haweenka ee ka Qayb-Qaadashada hogaaminta iyo Siyaadada.
? Warbaahinta Iyo Saxaafada
? Xoriyatul-qawlka iyo Xuquuqal iinsaanka.
Haddaba, hadii aan dulmarkaa dabadii afar meelood si kooban uga tilmaamo
tussaale ahaan (Arrimaha Dibadda, Adeegyada Bulshada, Dhaqaalaha,
Dhismayaasha-Dawladda iyo Waddooyinka).
1. Aqoonsi Raadinta Qarannimada Somaliland iyo SiyaasadaArrimaha Dibedda:
Waxaanu xil iska saarnay xaqiijinta iyo taabo-gelinta madax-banaanida
Jamhuuriyadda Somaliland, oo ah sidii ay uga mid noqon lahayd bulshada
caalamka, una heli lahayd aqoonsi buuxa.
Waxaa hubaal ah in aanu arrintan kasoo hoynay guul aan qarsoonayn,
innagoo maanka ku hayna muhimadda uu madax-banaanideena u leedahay
xidhiidhka fiican iyo saaxiibo inagala shaqeeya ictiraafka, waxaynu
yeelanay saaxiibo badan oo ku hawlan inay inagala shaqeeyaan arintan
waxaana jira dedaalo badan oo ka socda wadamada jaarka iyo Europe kuwaas
oo midhadhalkoodii ugu horeeyey aad maqasheen mooshinkii ka dhacay
magaalada Shiffield, UK.
2. Arrimaha Bulshada:
A. Waxbarashada:
Ballanqaadku waxa uu ahaa in bulshada loo horseedo wax-barasho bilaash
ah si ay danyartu u hesho fursad la mid ah waxbarashada ay helaan kuwa
ladani, waana lagu guulaysatay, waxaa Ardayda tiradoodu ahayd 111,500,
waxaanay marayaan 215,031. Waxaa Iskuullo la dhisay ama wax lagu
kordhiyey waa ilaa 600 oo Iskuul. Waxaana la qoray 4000 oo Macalin.
B. Caafimaadka:
Annaga oo ogsoon in caafimaadku uu muhiim u yahay nolosha Bani’aadamka,
waxa Xukuumad ahaan aanu xil weyn iska saarnay sidii loo hagaajin lahaa
Daryeelka Caafimaadka, loogana hor tagi lahaa cudurrada kala duwan, isla
markaasna waxaanu ku dedaalnay in dadweynaheenu ay Dalka gudihiisa ka
helaan adeegyo caafimaad oo dhamays tiran si ay uga raystaan inay dalka
debadiisa ugu baxaan arrimo caafimaad.
Waxa ay Wasaaradda Caafimaadku diyaarisay qorshe Sannadeedka Shanta
Sannadood oo la jaanqaadaya Qorshaha Horumarineed ee Qaranka iyo Xeerka
Caafimaadka Qaranka oo loo gudbiyay Golaha Wakiilada Somaliland.
Haddii aan isdultaago kor u kaca adeegyada caafimaadka muddadii Dawladda
Kulmiye dalka hogaaminaysay waa sidan soo socota:
• Sannadkii 2010 waxaanu la wareegnay 15 Cusbitaallada Gobollada,
Sannadkan 2014 waxay marayaan 28 Cusbitaallada Gobolladu, waxay Dawladda
Kulmiye soo kordhisay 13 Cusbitaallada Gobollada.
• Sannadkii 2010 waxaan la wareegnay 21 Cusbitaalada Degmooyinka,
Sannadkan 2014 waxay marayaan 37 Cusbitaalada Degmooyinku, waxay
Dawladda Kulmiye soo kordhisay 16 Cusbitaalada Degmooyinka.
• Sannadkii 2010 waxaan la wareegnay 126 Xaruma Caafimaad, Sanadkan 2014
waxay marayaan 136 Xaruma Caafimaad, waxay Dawladda Kulmiye soo
kordhisay 10 Xaruma Caafimaad.
• Sannadkii 2010 waxaan la wareegnay 6 Ambulance, Sanadkan 2014 waxay
marayaan 22 Ambulance, waxay Dawladii kulmiye soo kordhisay 16
Ambulance.
C. Dhaqaalaha:
Dhaqaaluhu waa laf dhabarta nolosha, waana dhidibada horumrka, anagoo ka
duulayna ballantii xisbiga iyo masuuliyada naga saran umadii xilka noo
igmatay, waxaanu dardar gelinay kobcintii dhaqaalaha, iyadoo
miisaaniyadii aan xilka kula wareegay ahayd 2010= $44,000,000 US Dollar,
Ayaanu gaadhsiinay sanadkii 2011= $86,000,000 US Dollar,
Waxaanu gaadhsiinay sanadkii 2012= $106,000,000 US Dollar,
Waxaanu gaadhsiinay sanadkii 2013= $125,000,000 US Dollar,
Waxaanu gaadhsiinay sanadkii 2014= $152,000,000 US Dollar,
Waxaad dareemi kartaan faraqa u dhexeeya maalintii aanu la wareegnay iyo
maanta $44,000,000 — $152,000,000
D. Dhismayaasha Xafiisyada Dawlada iyo Wadooyinka:
Waa muhiim in xafiisyada dawlada ee dadka loogu adeegayaa ay yihiin qaar
u diyaarsan shaqada oo leh bilic iyo haybad u qalanta sharafta dawladeed
iyo karaamada Qarannimada anagoo arintaa ka duulaynana waxaanu
dhismayaal cusub kusoo kordhinay wasaaradaha: Daakhiliga, Khaarijiga,
Waxbarashada, Beeraha, Ciyaaraha, Xannaanada-Xoolaha, Kaluumaysiga,
Deegaanka, Duulista, Boosaha iyo Isgaadhsiinta, Shaqaalaha iyo Arimaha
Bulshada, Caddaalada, Gaashaandhiga iyo Qasriga Madaxtooyada.
Wadooyinku waxay halbawle u yihiin isku xidhka dalka, isu gudubka
bulshada, sugida amaanka iyo kor u qaadida dhaqaalaha (Waxay ka mid
yihiin kaabayaasha dhaqaalaha) iyad oo loo baahanyahay noocyada kala
duwan ee wadooyinka sida wadooyinka waaweyn ee isku xidha gobolada iyo
degmooyinka kuwaas oo isugu jira Wadooyin laami ah, Jidcade iyo Xagaaf.
Waddooyinkan, oo yaraanta-awoodeena-dhaqaale iyo dedaalka la geliyey oo
hooseeyay darteed, ayay dhamaantood ku habsatay dayactir la’aan iyo
horumar la’aan waxay xaaladoodu ku suganayd xaalad u baahan in si
dhakhso ah wax looga qabto, Dawlad-ahaan waxaanu ku qaabilay sidii ugu
dedaalka badnaynd ee ay awoodi noo saamaxday, waxaana laga qabtay wax
aad u weyn: waxaa dhamaaday Waddada Dilla-Borama, Kalabaydh-Wajaale,
Dayactirka Hargaysa-Berbera oo wax yari uun ka dhimanyihiin gacantana
lagu hayo, Bridge-ka 2aad ee Hargeysa oo aanu dhamaystiray, iyadoo aan
gacan fiican ka gaysanay dhamaan wadooyinka muhiimka ah ee ay Bulshadu
gacanta ku hayso, Anagoo billawnay Wadadii dheerayd ee Ceerigaabo.
Waxaa ka warhayseen socdaalkii dheeraa ee aan ku maray dhawaan xeebaha
dalka (Saylac Illaa Laasqoray), waxaanay ahayd ujeedadu in aan u
kuur-galo xogogaalla u noqono nolasha bulshada, una samayno qorshe ku
wajahan sidii looga faaiidaysan lahaa khayraadka ku duugan xeebaheena.
Mudanayaal iyo Marwooyin,
Waxaan jecelahay in aan idin xusuusiyo qayb muhiim ah oo ka mid ahayd
balanqaadyadeenii xiligii doorashada, tasoo u dhignayd sidan “Xisbiga
Kulmiye waxa ka go’an inuu hubiyo in haweenku si buuxda oo firfircoon oo
xaq-soor leh uga qayb qaataan dhammaan dhinacyada bulshada, siyaasadda,
iyo dhaqaalaha ee dhismaha nololsha, iyadoo la abuurayo quwad shaqaysa
oo aqoon leh, taas oo awood u leh ka-qayb qaadashada hawlaha dawladda”.
Haddaba: Arrimaha haweenka Xukuumad-ahaan waxaanu uga hawlgalay si
fiican iyadoo aan guddi u saaray sidii loogu samayn lahaa qorshe lagu
dhiirigelinaaayo sidii ay kaalin fiican ugu yeelan lahaayeen hogaanka
siyaasadeed ee dalka, waxaana guddigaasi soo jeedisay in loo sameeyo
Kooto, anigoo u gudbiyey Gollaha Wakiilada labo jeer, illaa hadana
gollaha lama horkeenin. Waxaan xubnaha golaha wakiilada ee Kulmiye ka
codsanayaa in mooshin lagu keeno lagana shaqeeyo sidii sharciga loo
waafajin lahaa.
Somalia
Waxaan leeyahay Dawlada Somalia, dadka Somaliland waa tashaday, Waxay
lasoo noqdeen madax-banaanidoodii, diyaar uma aha midnimadii Somaliweyn
idiin-mana soo socdaan. Walaalayaal hadday innaga xumaatay walaalo
midoobaa, yaanay inaga xumaanin wallaalo is dhawrta, is-kaashada oo is-ixtiraama.
Waxaanu ku baaqaynaa nabad, waxaanu ku baaqaynaa jaarnimo-wanaagsan iyo
iskaashi wallaalnimo ku-dhisan, dagaal wiil baa ku dhinta ee wiil kuma
dhasho umana baahna mandaqadani maanta. Waxaan leeyahay xuduudaha
Somaliland mugdi ka ma jiro, taako, dhudhun iyo tallaabo toona kama
ogolin cidna gorgortan kala gelimayno, waxay ku dhisanyihiin sharci,
hadiise nalagu soo xadgudbo waxaanu u leenahay awood aanu ku
diffaacno.Wassalaamu Calaykum Wa Raxmatullaahi Wa Barakaatu.” |