Madaxweyne Ku-Xigeen
Cusub Ee Somaliland Oo La Filayo
Magacaabistiisa Maanta Lagu Dhawaaqo
“Ma jiro Cid iila timi oo tidhi Xilkaas baad qabanaysaa”
|
|
Hargeysa (Haatuf):
Ololaha iyo talo-badsiga Madaxweynaha ee magacaabista Madaxweyne Ku-xigeenka
cusub ee Somaliland, ayaa soo gaadhay heer geba-gebo ah, iyadoo ay rag cusubi
ku soo biirayaan magacyada la filayo in ay ku jiraan tartanka.
Guddoomiye Ku-xigeenka
koowaad ee Golaha Wakiiladda Mudane Cabdulqaadir X. Ismaaciil Jirde oo
guddoominayay fadhigii shalay ee Golaha, ayaa mudanayaasha ku wargeliyay in
labada maalmood ee soo socda (maanta iyo berri), Golaha la hor keeni doono
Madaxweyne Ku-xigeenka, si loogu codeeyo. Waxa uu intaa ku daray oo uu sheegay
in labada shirguddoon ay isla soo eegi doonaan, nidaamka golayaasha
baarlamaanka u raacayaan cod-qaadista Madaxweyne Ku-xigeenka la soo
magacaabayo.
Dhawrkii maalmood ee u
dambeeyay, waxaa si weyn magaalada dareemayay loollanka iyo ololaha Siyaasadeed
ee loogu jiro cidda noqonaysa Madaxweyne Ku-xigeenka, kaas oo Golaha
Baarlamaankana lug weyn ku yeeshay, iyadoo ay jiraan Mudanayaal ka tirsan
Golaha Wakiiladda oo la hadal hayo in ay u sharaxan yihiin jagadda Madaxweyne
Ku-xigeenka iyo mudanayaal u ololaynaya Musharraxiinta.
Mudane Cabdulqaadir Jirde,
isagoo mudanayaasha ka waaninaya arrintaas fadhigii shalay, waxa uu si kooban u
yidhi: “Laba isku heli mayno, in aynu yeelano doorashada ama ansixinta
(Madaxweyne Ku-xigeenka), iyo in aynu soo xulno.” Markaa xulashada cidda leh ha
loo daayo.”
Tan iyo markii laga soo
jeestay Tacsidii Qaran ee Madaxweynihii hore Somaliland, bilowgii toddobaadkan
oo uu ololahani xawli ku socotay, waxa la maqlay oo la isla dhexmarayay
magacyada dhawr nin oo Siyaasiyiin ah in ay ku jiraan hindisaha iyo saadaasha
cidda ku soo baxaysa jagadaasi.
Siyaasiga weyn ee Axmed
Maxamed Maxamuud (Siilaanyo) oo labadii maalmood ee shalay ka horeysay aad loo
hadalhayay, si weynna la isugu raacsanaa inuu yahay Ninka ugu dhow ee
Madaxweynuhu u soo magacaabayo xilkaas, ayaa rajadii laga qabay hoos u dhacday
ilaa shalay.
Sida uu dhigayo dastuurka
Somaliland, Madaxweynuhu wuxuu ka soo xulanayaa Madaxweyne Ku-xigeenka xubnaha
Golaha baarlamaanka. Sidaas darteed, Axmed Siilaanyo oo aan xubin ka ahayn
Golaha Baarlamaanka, ayaa la filayay in mudane ka tirsan aqalka Wakiiladdu uu u
baneeyo kursigiisa, si uu marka hore u soo galo Golaha, kadibna Madaxweyne
Ku-xigeen loogu magacaabo, laakiin taasi ma suurta-gelin ilaa shalay sida uu
shirguddoonka Wakiiladdu u xaqiijiyay Haatuf.
“Ma jiro mudane ilaa iyo
hadda is-casilaad noo soo gudbiyay.” Sidaa waxa yidhi, Mudane Cabdulqaadir
Jirde oo aanu wax ka weydiinay arrintaas.
Mudane Siilaanyo oo ah,
Siyaasi rugcaddaa ku ah Siyaasadda Somaliland, waxa la sheegay in xubno odayaal
iyo waxgarad ahi ay u soo jeediyeen inuu xilkaa qabto, isaguna uu aqbalay.
Waxase la sheegay in hindisahaas uu xagal-daaciyay olole dhinacyo kala duwan
kaga yimi oo ku lid ah.
Mudane Cabdulqaadir Jirde,
Guddoomiye Ku-xigeenka koowaad ee Golaha Wakiiladda oo mar la sheegay in la soo
jeediyay inuu xilkaas qabto, balse kadib la sheegay inuu uga tanaasulay Axmed
Siilaanyo, ayaa shalay hadalhayntiisii si laxaad leh u soo kar celisay, isla
markaana waxa lagu tilmaamay ninka ugu dhow ee jagadaasi ku guulaysanaya.
Dareenka iyo hadalhaynta
Mudane Cabdulqaadir Jirde, waxay sii xoogeysatay kadib Shirkii Golaha
Wasiiradda ee shalay oo ahaa kii u horeeyay ee uu Mudane Rayaale guddoomiyo tan
iyo markii uu Madaxweyne-nimada la wareegay May 3.
Hase yeeshee, Mudane
Cabdulqaadir Jirde oo fadhigii Wakiiladda ee shalay kadib, weriyayaal Haatuf
ahi wax ka weydiiyeen, hadalhaynta ku saabsan in isaga loo magacaabayo
Madaxweyne Ku-xigeenka, waxa uu sheegay in aanay jirin cid arrintaa ula timi oo
tidhi xilkaas baad qabanaysaa, aniguna maan doonan ayuu yidhi. Mudane Jirde,
waxa uu intaas ku daray in marka arrintaa loolla yimaado uu wax ka odhan doono,
balse aanu hadal uga furnayn inta ka horraysa.
Mudane ka tirsan Golaha
Wakiiladda, ayaa isagana ku jira ragga carabka lagu hayo ee quuddaraynaya
jagadaas.
Mudane Maxamuud Jaamac X.
Cilmi oo isagu xubin ka ah Golaha Wakiiladda, waxa ololihiisa Madaxweyne
Ku-xigeenka la dareemayay tan iyo todddobaadkii hore waxyar kadib, markii
Madaxweynaha cusub la dhaariyay, ayna soo bannaanaatay jagada Madaxweyne
Ku-xigeenka. Maxamuud Jaamac (Dable), ololihiisii waxa uu ahaa mid xooggan
intii ka horeysay shalay.
Axmed Yuusuf Ducaale,
Wasiirka Waxbarashada, ayaa la sheegay laftiisu inuu hungureeyay jagadaas, hase
yeeshee ololihiisu muu ahayn mid buuran, sida xubnaha kale ee la hadalhayo,
waxaana la filayaa in ay caqabad ku tahay geediga uu ugu wareegayo Golaha
Wakiilada.
Si kastaba ha ahaatee, ma
jiraan warar rasmi ah oo laga bixiyay arrinta. Ragga la filayo in ay sharraxan
yihiin iyo masuuliyiin kale oo aanu wax ka weydiinayna way ka gaabsadeen, iyaga
oo ku riixay Madaxweynaha oo isagu soo magacaabaya Madaxweyne Ku-xigeenka. Hase
yeeshee, warar ilo kala duwan oo dawladda ah aanu ka hellay waxa ay xaqiijiyeen
in magacaabista Madaxweyne Ku-xigeenku ay soo geba-geboobayso maanta, lagama
maarmaanna ay tahay in xilkaas loo magacaabo Nin culus oo miisaan leh.
Hase yeeshee, gelinkii
dambe ee shalay iyo ilaa xalay ayaa si weyn la isula dhexmarayay Mudane
Cabdiraxmaan Baydaani oo wararku xaqiijinayaan inuu u magacaaban yahay
Madaxweyne Ku-xigeenka. Baydaani oo ah ninkii u dambeeyay ee ku soo biiray
Safka u taagan Jagadaas.
Warar lagu kalsoon yahay
ayaa sheegay in shalay gelinkii dambe ay socdeen, kulamadii ugu dambeeyay oo la
isugu soo ururinayay aaraadda iyo aragtiyaha ku saabsan, cidda qabanaysa xilka
Madaxweyne Ku-xigeenka, kuwaas oo sida warku sheegay uu Madaxweynuhu si guud
iyo gaargaar ahba ula yeelanayay, xubnaha loo soo jeediyay inuu xilkaas u
magacaabo, si maanta uu u soo saaro magacaabista.
Carruurta Madaxweynihii Geeriyooday oo Dar-Daaran u jeediyay
ummadda Somaliland
“Waxaanu idiinku baaqaynaa in aad ka
shaqaysaan ku dhaqanka Distoorka”
Carruurta uu dhalay
Madaxweynihii geeriyooday
|
|
Hargeysa (Haatuf):
Carruurta uu dhalay Madaxweynihii Somaliland ee geeriyooday, ayaa ugu baaqay
Shacbiga Somaliland in ay ilaashadaan Masiirka Jiritaanka Qaranimo, kuna
dhaqmaan distoorka iyo shuruucda dalka. Isla markaana, waxay dawlad iyo
shicibba uga mahad celiyeen qaabkii loo aasay aabahood oo ay ku tilmaameen inuu
ahaa mid muujinayay midnimada bulshada Somaliland, waxaanay badheedhahooda kaga
dhawaaqeen kulan ay goob-joog ka ahaayeen, guddigii dawladda ee qaban-qaabada
aaskii Marxuum, Maxamed X. Ibraahim Cigaal.
Intii uu noolaa
Madaxweynihii geeriyooday Marxuum, Maxamed X. Ibraahim Cigaal, siiba sannadihii
ugu dambeeyay waxaa ka jiray dalka Somaliland, goolaftan Siyaasadeed oo xoog
lahaa. Legdankaa dabeecadda u ah, xirfadda Siyaasadda ee markaa socday, wuxuu
dad badan ku dhaliyay sida muuqata dareen ahaa, malaha Maxamed Ibraahim Cigaal
waa hoggaamiye aad loo neceb yahay, waxa kale oo dadkaasi is-tuseen in
goolaftankaa Siyaasadeed yahay mid cadaawadeed oo horseedi kara dagaal. Sidaa
aawadeed, waa wax dhici kara qoyska uu ka tegayna in ay markii hore
rumaysnaayeen fikirkaa la mid ah ama u dhow, marka loo eego weeraradii dhinaca
warbaahinta ee lala beegsan jiray taladiisii oo ay dhegaha kala socdeen.
Taas ka sokow, markii u
horaysay ee lagu war helay geeridiisii, waxaa iyana soo baxay dareemo dad badan
walaac iyo shaki geliyay, kuwaas oo ka dayrinayay sida xaalka Somaliland
noqonayo. Dareemadaasina, waxay dad badan siiyeen fasir ah in Jawiga Somaliland
dhabqayo. Waa macquul in sidaas oo kale ay dareemadaasi u saamaynayeen
Carruurta Marxuumkana xilligaa.
Hase yeeshee, dareemadaa
kala dambeeyay waxay meesha ka baxeen gebi ahaanba, markii isla maalintii la
maqlay geeridii Madaxweynihii horeba, xilka Madaxweyne-nimo loo dhaariyay
Daahir Rayaale Kaahin iyo maalintii uu Berbera ka dhacay aaskii Marxuum,
Maxamed X. Ibraahim Cigaal. waxay ku noqotay sida muuqata, Caruurta Marxuumka
oo kala joogtay gudaha iyo dibaddaba fajac iyo la-yaab, markii ay arkeen
muuqaalkii taariikhiga ahaa ee bulshada Somaliland, shicib iyo dawladba aanay u
kala hadhin ee ka dhacay Berbera. Waxay yiqiinsadeen sida aaraahdooda ka
dhadhamaysa in aabahood (Illaahay ha’ u naxariistee) ahaa hogaamiye ay
bulshadiisu jeclayd oo ay aad uga naxday maqalka geeridiisii. “Dadkii
boqolaalka kun gaadhayay ee reer Somaliland ee midkoodna iyada oo aanay cidi
soo khasbin ka qayb-galay aaskii aabahayo, waxay muujiyeen in dareen taabtay
goobtii aaska keenay.” Sidaa waxa yidhi Cali Maxamed X. Ibraahim Cigaal oo ah,
wiilka ugu weyn saddexda wiil ee uu ka tegay Marxuumku. Cali Maxamed, wuxuu
intaa ku sii ladhay oo uu yidhi; “Sidaa aawadeed, waxaanu anaguna maanta
idiinku baaqaynaa in aad dareenkaa idin taabtay sii xoojisaan oo aad
nabadgelyada ka shaqaysaan oo ku dhaqanka iyo u hogaansanaanta distoorka ka
shaqaysaan. Anaguna, waxaanu idiin ballanqaadaynaa in aanu idinku taageerayno
oo idin kula dhimanayno.”
Cali Maxamed X. Ibraahim
Cigaal oo ku hadlayay, magaca guud ee dadka uu dhalay Marxuumku ee hadda nool,
kuwaas oo gaadhaya 5 qof (saddex wiil iyo laba gabdhood), oo afar ka mid ahi ay
goobtaa fadhiyeen, wuxuu ku cel-celiyay mahadnaq ay u jeedinayeen bulshada reer
Somaliland. Cali oo gacanta ku hayay qoraal ay wada-jir u soo saareen, isaga
iyo walaaladiisa kale, waxa wejigiisa laga dareemayay shucuur iftiiminaysay
yididiilo xoog leh oo gashay intuu dalka joogay ee uu ogaaday xaqiiqooyinka
waayaha waddanka. Waxa kale oo dareenka war-gudbintiisa laga akhrisan karayay
lexa-jeclo weyn iyo jacayl waddaninimo oo ay u hayaan bulshadooda iyo
dalkoodaba.
“Weli Waddan yar baynu
nahay, laakiin waddankani wuu dhaafay imtixaankii ugu horeeyay ee soo
foodsaaray, markii aabahayo ay geeridu ku timi,” ayuu yidhi Cali, waxaanu intaa
sii raaciyay oo uu yidhi; “Markii geeridu timi, sidii dastuurka loogu shaqeeyay
ee dawladii isu bedeshay ee Madaxweyne
Daahir Rayaale xilka ula wareegay, taasi waxay ina tusaysaa in distoorka
Somaliland shaqaynayo, waayo Afrikaba badi kama dhacdo in hawl-yaraantaa
dawladuhu isku bedelaan. Taasi, waxay caddaynaysaa wixii aabahayo u noollaa.”
Had iyo Goor marka uu
geeriyoodo qof weyn oo Qaran, reer ama qoys ka masuul ahi aaskiisa kadib, waxaa
soo baxda oo lays weydiiyaa dhaxalkii uu uga tegay qoyskiisa, reerkiisa ama
Qarankiisa, haddii uu Madaxweyne ahaa sidii Marxuum Maxamed Ibraahim Cigaal oo
kale. Sidaas oo kale, ayaa maantana laysu weydiin karaa su’aashaa.
“Anaga aabahayo cid
kastaaba way ogtahay intii uu Xukunka Somaliland hayay ama Soomaaliya-ba in
aanu ahayn, nin maal ka dhigtay ama ka dhistay. Waayo, tii uu dhaxlay ee
aabihii uga dhintayba waa kii ku khasiray Gobanimadoonkii.” Cali Maxamed, wuxuu
intaa ku daray oo uu yidhi; “Aabahayo inuu nolol dibadeed ku noolaado, waxaa
kala qiimo weynaa inuu waddankiisa u shaqeeyo. Markaa waxaanu u caddaynaynaa
dadkayaga Somaliland iyo cid kastaba in dhaxalka qudha ee uu aabahayo nooga
tegay uu yahay Calanka, Distoorka iyo nidaamkaa dimoqraadiga ah ee Somaliland
ku sugantay, kaas oo aanu la wadaagno walalahayaga Somaliland oo dhan.”
Wuxuu muujiyay Cali Maxamed
in dhaxalka kale ee uu uga tegay uu yahay, kalsoonida ay shacbigooda Somaliland
ka arkeen, isla markaana waxaa hadaladiisa ka dhadhamaysay in ay diidan yihiin
qoys ahaan, wixii magac xumo ku keenayaa xushmada iyo qadarinta ay bulshadu ugu
hayso magacii aabahood awgii. Waxa kale oo ay ku cel-celiyeen in ay ka soo
horjeedaan wax alla wixii wax u dhimaya xasiloonida, jiritaanka qaranimo iyo
shuruucda dalka. Xubnaha qoyska Marxuumku, waxay qoraalkooda ku sheegeen in
habka dimoqraadiyaddu leeyahay Masuuliyad, taas oo ah in loo hogaansanaado
sharciga. “Haddii la aqoonsan waayo sharciga, laguna dhaqmi waayo, markaa
dimoqraadiyadi ma jirayso.” Ayay ku yidhaahdeen qoraalkooda, waxaanay intaa
raaciyeen oo ay sheegeen in si dimoqraadiyadda Somaliland u hanaqaado loo
baahan yahay doodo caafimaad qaba, oo ku salaysan falsafad iyo mabaa’dii, mar
kastana loo irkado dhinaca distoorka iyo xeerarka dalka u yaalla.
Kulankaa ay xubnaha qoyska
Marxuum Maxamed I. Cigaal ka tegay ku dhiibteen, badheedhaha ay saxaafadda
siiyeen oo ka dhacay Madaxtooyada, waxa fadhiyay Cali Maxamed X. Ibraahim
Cigaal, Axmed Maxamed X. Ibraahim Cigaal, Ibraahim Maxamed X. Ibraahim Cigaal,
Ifoon Maxamed X. Ibraahim Cigaal, Weli X. Daa’uud Cigaal iyo laba dumar ah oo
kale oo isla Caa’iladda qoyskaa ka mid ah. Guud ahaan, marka laysku soo ururiyo
dhacdadaasna, xubnaha qoysku waxay ku muujiyeen in ay ka qayb-gelayaan halganka
loogu jiro horumarinta dalka iyo xaqiijinta Jiritaanka Qaranimo ee Somaliland.
Roobab khasaare Geystay
|
|
Gabiley (Haatuf):
Roobab laxaad leh oo dabaylo wata, ayaa Axadii dorraad ka da’ay deegaamada
degmada Gebiley.
Weriyaha Haatuf
ee degmada Gebiley, Mr Maxamed Xasan ayaa sheegay in roobabkaasi oo dabaylo
watay ay khasaare gaadhsiiyeen deegaanka Ijaara oo ay deganaayeen dad ka soo
noqday xeryaha Qaxootiga ee Itoobiya, isla markaana ay halkaas ku dumiyeen
guryo buulal ah oo hoy u ahaa.
Weriye Maxamed Xasan, wuxuu
intaa ku daray sidoo kale in ay roobabkaasi 4 guri iyo laba dukaan oo magaalada
ka tirsana ay khasaare dumin ah gaadhsiiyeen Gebiley.
Hargeysa iyo Hablihii Fanka
Khadra Daahir Iyo Nimco Yaasiin
|
|
Hargeysa (Haatuf):
“Dareenkayagu aad buu mabsuud u noqday, waayo waxanu la kulanay barwaaqo, dalkii
oo qurux badan iyo dadkii oo walaalo ah oo gacmaha is-haysta, taasina waxay noo
kordhisay yididiilo weyn.” Sidaa waxa ku tiraabay labada hablood ee Fanaaniinta
ah ee reer Somaliland, waa Khadra Daahir Cige iyo Nimco Yaasiin.
Labadan gabdhood ee fanaaniinta
ahi, waxay ka mid yihiin koox fannaaniin ah oo ka mid ah dadka ku dhaqan Cariga
Ingiriiska, laakiin muddo toddobaad gaadhaysa ayay Khadra iyo Nimco, hadda ku
sugnaayeen Somaliland, gaar ahaan magaalada Hargeysa, waxayna dalka yimaadeen
ayaamihii aaska Madaxweynihii hore ee Somaliland Marxuum Maxamed X. Ibraahim
Cigaal.
Nimco iyo Khadra, waxa
weheliya labo fannaan oo kale, kuwaas oo kala ah: Maxamed Axmed Kuluc iyo
Cabdillaahi Cabdi Sabriye.
Wargeyska Haatuf,
ayaa Khadra iyo Nimco Axadii dorraad waraysiyo dhaadheer oo la xidhiidha
ujeedda imaatinkooda, waayihii ay kala kulmeen qurbaha iyo sooyaalkoodii
fanned, midba gaarkeeda ula yeeshay; “Heestii u horeysay ee aan qaaday waxa
hal-ku-dhegeedu ahaa ‘hayaan baa la gelayaa’, waxay ahayd hees Waddaniya, wakhtigu
wuxuu ahaa 1972-kii, waxaanan markaa ahaa ardayad,” ayay tidhi Khadra, iyadoo
ka waramaysa bilowgii Sooyaalkeedii faneed.
Khadra, iyadoo tilmaamaysa
heesta ay ugu jeceshahay heesaheeda Jacaylka ah, waxay tidhi:
“Jacaylkaygii Boorame, waan
soo baraarugayaa, ubax baal cusuuslaan ku dhex beeri doonaa.”
Khadri, waxay ka sheekaysay
su’aal heestan laga weydiiyay, waxayna tidhi; “Labo Munaasibadood ayay heestani
ka ahayd Jacaylkayga, kuwaas oo kala ahaa Abwaankii heesta sameeyay Maxamed
Cali Kaariye oo isaga wakhtigaa jacayl rasmi ahi hayey iyo aniga laftayda oo
markaa la i hayey.”
Fannaanadda Nimco Yaasiin,
iyadoo tilmaamaysa heesta ay ugu jeceshahay heesaha ay qaado, waxay tidhi;
“Waxaan ugu jecelahay heesahayga heesta la yidhaahdo ‘Ha burburinin Wacadka’
waana heestii u horeysay ee aan ku soo baxay.”
Nimco Yaasiin, waxay
sheegtay in ay muddo dheer si dadban fanka ugu soo jirtay, laakiin waxay tidhi;
“Marka laga yimaado heeso aan meelahaa ka qaaday, Masrax aan isa soo taago iyo
riwaayad aan heeso ka qaado, waxa iigu horeysay riwaayadii la odhan jiray,
‘Alif la kordhebey’, waxayna ahayd 1976-kii.”
Khadra, waa gabadh
san-dheer oo heesaha jacaylka ah cawaandi ku ah, marka ay heesayso waxay ka
reentaa laab taxawada, waxayna ka guuxdaa sanka dheer.
Sidoo kale, Nimco Yaasiin
waa gabadh qoton-dheer oo gole joogeeda daymadu ku indho daraandarayso, waana
gabadh haybad fanneed leh, luuqdeedana ay dad badani ka helaan.
“Waanu u boholyownay
dalkayagii hooyo, haddana waxaanu 18-ka May kadib dalka ka dhigaynaa bandhig
fanneedyo,” ayey yidhaahdeen Khadra iyo Nimco.
Miyaad rumaysan tahay
Jacaylka, Mase ku soo maray? Heesaha intooda badan waxaad la qaadaa Axmed Cali
Cigaal, waayo? Maxaa idiinku daran waxyaalaha ama duruufaha aad qurbaha kala
kulanteen?
Su’aalahan iyo su’aalo kale
oo xiisa badan, waxay Khadra iyo Nimco kaga jawaabayaan Waraysiyada uu
Wargeysku la yeeshay, waxaanuna waraysiyadaa mid walba goonidiisa idiinku soo
daabici doonaa Cadadyada dambe, iyadoo aad kala socon doontaan Barnaamijka
Toddobaadlaha ah ee la yidhaahdo Badweynta Fanka oo Wargeyska ku soo baxa
toddobaadkasta maalinta Salaasadda toddobaadkan mooyee.
La
soco……….
Golaha Wasiirada Iyo Kulankii Shalay
|
|
Hargeysa (Haatuf):
Madaxweynaha Somaliland Mudane Daahir Rayaale Kaahin, ayaa shalay guddoomiyay
Shirkii Caadiga ahaa ee Golaha Wasiiraddu ay isugu yimaadaana, tan iyo intii ka
dambaysay geeridi Madaxweynihii hore Marxuum Maxamed X. Ibraahim Cigaal, jagada
Madaxtinimadana uu la wareegay Daahir Rayaale Kaahin.
Madaxweynuhu, waxa uu
kulankaasi Golaha Wasiiradda ku guubaabiyay in ay dardar geliyaan hawlaha ay
Qaranka u hayaan, mar haddii la soo geba-gebeeyay Tacsidii Madaxweynihii
geeriyooday, isaga oo uga digay in ay is-dhigtaan; “Mar haddii aynu ahayn ragii
la shaqaynayay Marxuumkii, lagana faraxashay Tacsidii waa in aynaan u muuqan
rag seexday ee waa in nin waliba barnaamij-hawleedkiisa uu laba jibaaraa,
hawshana lagu wada wada-jir (Team work),” ayuu yidhi Madaxweynuhu.
Sida uu ku sheegay
War-saxaafadeed uu soo saaray Afhayeenka Madaxtooyaddu Cabdi Idiris Ducaale,
guubaabadaa Madaxweynaha kadib, shirkii wuxuu guda-galay xog is-weydaarsi guud
ahaan dalka ku saabsan, iyada oo ay xubno ka tirsan Wasiiraddu warbixin ka soo
jeediyeen.
Wasiirka Arrimaha Gudaha
C/laahi Cumar Cige, ayaa ka waramay soo gelidii Jaamac Cali Jaamac ee Gobolka
Sool, isaga oo cadeeyay in Jaamac Cali Jaamac iyo nimankii la socday ay
maalintii Axaddii u safreen dalka Djabuuti iyo qaabkii hawshaa lagu fuliyayba.
Wasiirka Caafimaadka, ayaa
isna sheegay in hay’adda Caafimaadka WHO ay noqotay Hay’adii ugu horreysay ee
xafiiskeedii Nayroobi u soo raraysa Hargeysa. Waxaa kale oo uu ka waramay,
hawl-galo ay Gobolada dalka oo dhan ugaga diyaar garoobeen, xilliga roobabka.
Waxaa kale oo uu Golaha
Wasiiradda ogolaaday, Siyaasadda hab-dhaqanka biyaha dalka oo uu guddi hore ugu
saaray.
Geba-gebadii Kulankaana,
waxa uu Madaxweynuhu guddi u magacaabay qaban-qaabada xuska 18-ka May ee foodda
inagu soo haysa, kuwaas oo kala ah; Wasiiradda Arrrimaha Gudaha, Warfaafinta,
Dhaqanka iyo Dalxiiska, Madaxtooyadda iyo Duqa Caasimadda Hargeysa, isaga oo
Madaxweynuhu kula dardaarmay Wasiirada inuu dhakhso u muuqdo in laga soo
baraarugay gagabkii geeridii Marxuum Maxamed X. Ibraahim Cigaal.
Duqa Burco Oo Dhisay Guddi Ka Arrimisa
Horumarinta Burco
|
|
Burco (Haatuf):
Duqa magaalada Burco Maxamed Cali Maxamed, ayaa shalay daboolka ka qaaday
dhismaha guddi 21 xubnood ah oo uu ugu tala-galay in ay ka qayb-qaataan
dhismaha iyo horumarinta magaalada Burco.
Duqu, waxa uu hindisahan ku
soo bandhigay Shir ballaadhan oo uu shalay Hoteel Nageeye ee magaalada Burco
ugu qabtay aqoonyahano, ganacsato, waxgarad iyo masuuliyiin reer Burco ah.
Guddigaas oo uu ugu yeedhay
“Guddiga Horumarinta Deegaanka,” waxa guddoomiye u noqonaya Maayorka, waxana uu
sheegay in guddigu uu wax ka qaban doono adeegyada bulshada, sida; Caafimaadka,
Waxbarashada iyo nabadgelyada.
Maxamed Cali, waxa uu
sheegay guddigu marka ay helaan xafiis ay ka hawl-galan in tallaabada ugu
horeysa ee ay qaadi doonaan noqonayso Mashruuc lagu xakamaynayo hubka yaryar oo
ay maal-gelinayso hay’adda SCPP – UNDP. Waxa ugu xigi doona ayuu yidhi
Maayorku, mashaariic kale oo ay ka mid yihiin; Iskuul Caafimaad oo ay
maal-gelinayso hay’adda USAID, dhulkii laga dhisi lahaana ay bixisay dawladda
hoose, xarun dadka waalan lagu xanaaneeyo oo dulkii lagu dhisi lahaa la hayo,
balse maal-gelintiisa laga rabo dadka reer Burco, iyo jeel gaar ah oo loo
samaynayo Carruurta dembiyada gasha, kaas oo uu sheegay in kharashkiisa ay
bixinayso hay’adda UNDP.
Waxa kale oo uu sheegay
Maayarku, in mashruuca ugu dambeeya ee guddigu uu noqon doono, qorshaynta
magaalada, sida; waddooyinka iyo bilicaynta.
Maayorka iyo 21-ka xubnood
oo uu sheegay in ay yihiin Mutadawaciin, waxa ay kulankooda u horreeya u
ballameen Khamiista soo socota, iyada oo uu Maayarku sheegay in guddigu ay si
ku-meel-gaadh ah ugu shaqayn doonaan xafiiskiisa, ilaa inta ay xafiis helayaan.
Guddiga Diiwaan-Gelinta Axsaabta Oo Ka Hadlay Kordhintii Muddada
Diiwaan-Gelinta
|
|
Hargeysa (Haatuf):
Guddida Diiwaan-gelinta ururada Siyaasadda ee ka qayb-galaya tartanka
doorashooyinka Madaxtinimada dalka, ayaa cadeeyay in saddex maalmood oo keli ah
ka hadhay muddadii loo qabtay in ay isku diiwaan-geliyaan ururada Siyaasaddu.
Sidaa waxa lagu sheegay
Shir-jaraa’id oo guddidu Axadii doraad ku qabatay Xafiiskooda oo ku yaal
Kaamboolka xarunta shaqaalaha dawladda ee Hargeysa.
Guddoomiyaha Guddida
diiwaan-geinta ururada iyo ansixinta Axsaabta Siyaasadda Mr. Guun oo shirkaa
Jaraa’id ka hadlay, ayaa tilmaamay in muddadii dambe ee lagu kordhiyay in ay isku
diiwaan-geliyaan ururadii aan fursadda u helinin is-diiwaan-gelintii hore, hase
yeeshee ilaa iyo hadda aanay jirin ururo cusub oo is-diiwaan-geliyay.
Guddoomiyuhu wuxuu sheegay in wakhtigii la kordhiyay uu gabaabsi yahay oo ay
saddex maalmood oo keli ahi ka hadhsan tahay, sidaa darteed wuxuu ku baaqay in
ay wakhtiga u dhiman ka faa’iidaystaan cidkasta oo dani ka hayso tartanka
doorashooyinka dalka.
“Muddadii diiwaan-gelinta
ururada Siyaasadda loo kordhiyay, waxaa ka hadhsan afar maalmood, markaa cidii hunguri
kaga jiraa waa in ay muddadaa isku diiwaan-gelisaa.” Sidaa waxa yidhi Mr. Guun.
Guddida diiwaan-gelinta
ururada iyo ansixinta axsaabta Siyaasadda oo la ansixiyay horraantii sannadkii
dhammaaday ee 2001, waxay hawshooda si rasmi ah u bilaabeen badhtamihii isla
sannadka. 21 July 2001, ayay bilaabeen hawsha diiwaan-gelinta ururada oo
soconaysay muddo laba bilood ah oo ku ekeyd 21 September 2001.
Guddiga, waxa u suurto
gashay in ay muddadaa labada ku diiwaan-geliyaan toddoba urur-siyaasadeed oo
kala ah: ururka dawladda ee UDUB iyo lix urur-mucaarid oo iyana kala ah; SAHAN,
HORMOOD, UCID, BIRSOL, UMAD iyo ILAYS.
Dhinaca kalena, Xoghayaha
guddigaa Maxamuud Ibraahim Axmed (Sandheere), ayaa isna shirkaa Jaraa’id ka
sheegay in ay muddo 10 bilood ku dhow ku hawlanaayeen diiwaan-gelinta ururada
iyo u dhabo-galka ay ku hubinayaan siday ururadasi u guteen hawl-qabadkii looga
baahnaa in ay fuliyaan.
“Muddo 10 bilood ah, ayaa
laga joogaa markii aanu furnay diiwaan-gelinta ururada Siyaasadda ku loolami
doono,” ayuu yidhi Mr. Sandheere.
Muddada kama-dambaysta ah
ee loogu talo-galay in lagu soo afjaro hawsha ururada Siyaasadda oo ahayd
saddex bilood, kuna ekayd 25 December 2001, ayaa dib loo dhigay kadbi markii ay
qabyowday hawshii dhamaystirka, taasina waxay keentay in dib loo dhigo guud
ahaanba, tartankii doorashada dalka oo qaybtii ugu horeysay bilaabmaysay
dhammaadkii sannadkii 2001. sidaa darteed, Golaha Guurtida ayaa muddo sannad ah
xilka u kordhiyay Madaxweynaha iyo Ku-xigeenka, iyada oo Guurtidu isla wakhtigaa
ku talisay in dib loo furo diiwaan-gelinta ururada. Ugu dambayntiina, waxay
Golaha sharci-dejintu isla qaateen in laba bilood oo kale, dib loogu kordhiyo
wakhtiga is-diiwaan-gelinta ururada Siyaasadda, muddadaasina waxay ku ekayd 18
bisha March – 17 May 2002.
BADHEEDHAHA WARGEYSKA
Xulashada Rayaale, Ma Afar Wasiir Bay Qancin, Mise Bulshada?
|
|
Toddobaad Tacsi iyo
tallaabo si wanaagsan loo qaaday oo la isugu tahniyadeeyay kadib, ayaa
Somaliland waxay gashay Toddobaad kale oo jahawareer iyo warwar leh, taas oo
mugdi gelin karta rajadii ka dhalatay qaabkii loo waajahay dalka, kadib
geeridii Madaxweynihii Somaliland.
Toddobaadkaasi, wuxuu ahaa
intii Madaxweynaha cusub laga sugayay inuu magacaabo Madaxweyne Ku-xigeenka oo
uu dastuurku ku waajibanayo inuu isagu ka soo xusho Baarlamaanka, kadibna laba
gole ansixiyaan. Laakiin, laguma simin, waxa cirka isku shareeray olole iyo
tartan loogu jiro jagadaas. Waxa noqday gufaacooyin hirba hir soo kiciyay,
magacyada Siyaasiyiin caynba-cayn ah iyo rag mansabyo leh oo la is-barbar
eryayo, waxaana dadka ku adkaaday in ay ka bogtaan ama ay suntadaan qofka ay
Masiirkooda u doorbidayaan, degdegga iyo xawliga ay arrimuhu isku rog-rogayaan
awgeed.
Sheekadu waxay hadda soo
gaadhay gebo-gebo, iyadoo ay weli arrintu tahay gacan uur ku jirta oo aan
Madaxweynaha cidi la ogeyn qofka uu soo wado, laakiin ay dadku ku
jaho-wareereen, kana calool waydsan yihiin, ashkhaasta hadba-haad kicida ah ee
ay dabayshu magacyadooda ka soo qaadayso dhinaca daarta cad.
Dadka arrintan ka
wer-wersani, waxay aad u danaynayaan in qofka xilka ku wehelinaya Madaxweyne
Rayaale uu noqdo, shakhsiyad miisaan iyo khibrad Siyaasadeed oo dhinacyo badan
leh, kaas oo Rayaale la tabantaabin kara xilka culus, kuna cusub ee loo
dhaariyay, dalkana kala saari kara marxaladda kala-guurka ah ee dalku saaran
yahay doonta ka tallaabaysa buundadda ruxmaysa, isla markaana waxa dad badani
aaminsan yihiin in xulashada ku-xigeenkiisa ee wakhtigan xaadirka ah, waxa uu
ku xidhan yahay guushiisa iyo guul-daradiisa hoggaamineed.
Waxa durba la yiqiinsaday
in Madaxweyne Rayaale uu taagan yahay is-goyskii uu hogaamiyihii Masar, Anwar
Al-saadaat ragganimadiisa iskaga baraxay, caqabadihii iyo qodxihii uu la
dhaxlay kursiga, taas oo aan shaki ku jirin inuu Mudane Rayaale dhaxlay duruuf
taa u midab eg.
Tusaale ahaan 1970-kii,
markii uu geeriyooday hoggaamiyihii Masaarida Jamaal Cabdinaasir ee uu talada
la wareegay Alnwaral saadaat oo Madaxweyne Ku-xigeen u ahaa Jamaal, waxa uu far
kala bixi waayay kudlado qo-qobtay awood badan oo ka hoos dhisnay Jamaal
Cabdinaasir, kooxahaas oo loo yiqiinay (Power centers), isla markaana awoodda
badankeeda ka haystay Jamaal laftiisa. Raggaas oo ay ka mid ahaayeen, Cali
Sabiil oo ra’iisal-wasaare ka ahaa dawladdii ka dambaysay Jamaal, Wasiirka
arrimaha gudaha ee xukuumaddii Jamaal oo la odhan jiray Shacraawi Jumca oo lagu
naanaysi jiray Wasiir aan dhicin, waxa kale oo raggaa ka mid ahaa Xoghayihii
Madaxtooyadda ee Xukuumaddii Jamaal, waxayna raggaasi aasteen xididdo iyo
jirido adag oo ku binaysnaa musuqmaasuq maamul, awoodeed iyo dhaqaale, taas oo
ay laamo iyo faracyo ku yeesheen godod dawladda dhexdeeda ah iyo bulshadaba,
gaar ahaan kooxaha ganacsatada ah.
Sidoo kale, waxay awood u
yeesheen in ay gaadhi karaan go’aamo iyo awoodo fullineed oo haddii uu doono aanu
Madaxweyne Jamaal, waxbaba ka ogeyn. Kala qo-qobnaanta awoodeedna, waxay
sababtay dagaalkii lixda maalmood socday ee ay Israa’iil dhulka badan kaga
qabsatay dunida Carabta, bishii Juun 1967-kii. Hase yeeshee, Maamulkii dhaxalka
ahaa markii uu Saadaat baadh u bixi waayey ee uu ku jaha-wareeray ayuu 1971-kii
qaaday olole la magac baxay (ololihii safaynta qo-qobnaanta awoodda) ee ka hoos
dhisnaa Taliskiisa, wuxuuna cagta mariyay dhammaan awoodihii guntanaa, taas oo
uu ragii awoodda ku mamay ee far kala bixi waayay ka dhigay, wax uu xidho iyo
wax firxadda.
Sidoo kale, iyadoo
sannadihii u dambeeyay ee Maamulka Madaxweynihii geeriyooday la dareemayay in
ay ka hoos unkameen, kudlado isku xidhan oo awood badan xuurtaystay, kuwaas oo
awoodahooda ku urursada beelnimo, musuqmaasuq iyo dhaqaale ayaa hadda maalmahan
u dambeeyay, waxa la aaminsan yahay in ay awoodaha Xukuumadda uu Rayaale
dhaxlay ka hoos dhisani ay door weyn oo firfircoon ku leeyihiin, ololaha lagu
jaha-wareeray ee loogu jiro soo saarista Jagada Madaxweyne Ku-xigeenka, si ay u
helaan gabood ama dallad ay ku ilaashadaan danahooda kooxeed iyo awoodahooda
qarsoon, waxayna danahaasi ka dhexeeyaan kooxo ganacsato ah iyo masuuliyiin leh
awood dilaalnimo oo ay ku shuraakoobeen. Raggaas oo ay badidoodu yihiin nimanka
Rayaale ku xeeran, waxa la rumaysan yahay in ay saamayn weyn ku leeyihiin
talada xulashadiisa Madaxweyne Ku-xigeenka ee baahday. Rajo badan iyo kalsooni
laga qabi karo in ay talo nasteex u ah danaha Qaranka iyo waaqica lagu jiro in
ay siiyaan hogaamiyaha cusub, iyagoo taa ka door bidaya halka ay maslaxadoodu
ku jirto, kuna dedaalaya in ay meesha keenaan Madaxweyne Ku-xigeen ay ka
nafaqayn karaan awoodahooda daneed.
Sidaa darteed Madaxweyne
Rayaale oo looga fadhiyo, fullinta masuuliyad
culus iyo is-taraajiyad Siyaasadeed oo u cuntanta dadweynaha reer
Somaliland ee uu hogaamiyaha cusub u yahay, waxa la gudboon talo-badsi dhinaca
nasteexa ummadda u janjeedha iyo inuu ka fogaado laab-la-kac iyo habrasho meel
daran ka tuurta oo aanu ku degdegin magacaabista Madaxweyne Ku-xigeenka.
Sidoo kale, waa inuu
tixgelin weyn siiyaa, lana tashadaa dhinacyo kala duwan, haddii ay tahay
dhinacyada Siyaasadeed muhimka ah iyo haddii ay tahay dadka waxgaradka ah ee ka
soo jeedda mujtamaca caadiga ah ee aan ku milmin Sawaxanka Siyaasadeed iyo
awoodda maamul midnaba.
Ugu dambayn Mudane Rayaale,
waa inuu maskaxda ku hayaa in ay surma-seegtadiisa koowaad ama asiibidiisa
koowaad ay hadhow dhali doonto khaatumadiisa dambe, taas oo ku xidhnaan doonta
talada uu hadda ku aftaxo hogaankiisa cusub.
Hadal dhammaan Mudane
Rayaale, xulashadiisa Madaxweyne Ku-xigeenku Ma waxay noqon doontaa mid
raali-gelisa afar Wasiir, mise waxay raali-gelin doontaa dadka intiisa badan?
Shirkadda TELESOM Oo Kaadhadh
Cusub Ku Soo Kordhisay Qalabkeeda
|
|
Harg (Haatuf) :- Shirkadda
is-gaadhsiinta TELESOM, oo ka mid ah shirkadaha waaweyn ee is-gaadhsiinta ayaa
qalabkeeda war-is-gaadhsiinta ku soo kordhisay kaadhadh cusub oo casri ah
(Prepaid Cards), oo dalkeena ku cusub, kaas oo gudaha iyo dibeddaba si fudud
loogu isticmaali karayo, iyada oo la gashanayo Mobile-ka iyo madaxyada
Land-line-kaba.
Xaflad
ballaadhan oo lagu xusayay keenista kaadhadhkan cusub, ayna soo qaban-qaabisay
shirkadda TELESOM, ayaa maalintii Axaddii ee dorraad lagu qabtay Hotelka Araweelo
ee magaalada Hargeysa, taas oo ay ka soo qaybgaleen mas’uuliyiinta TELESOM,
madax ka tirsan dawladda, ganacsato iyo martisharaf kale oo badan.
Ugu
horrayn waxa xafladdaasi ka hadlay madaxa qaybta shaqada iyo shaqaalaha ee
shirkadda TELESOM Maxamed Xasan Cabdillaahi oo ku hadlayay magaca maamulka
shirkadda, waxaanu si faah-faahsan uga warramay ahmiyadda ay kaadhadhkani u
leeyihiin bulshada oo uu sheegay inay kaga raysanayaan tegista goobaha
telefoonada laga dirto, iyaga oo marka ay kaadhadhka iibsadaan kaga hadli
karaya guryahooda ama Mobile-ka ay haystaan.
Isaga
oo intaa ku daray inuu qorshuhu ahaa in kaadhadhkan mar hore la keeno, balse ay
dib u dhigtay dhibaatadii soo gaadhay shirkadda BARAKAAT, oo ay markii hore la
midaysnaayeen, balse markii ay gaar isku taageen ay haatan keeneen. Waxaanu
intaa ku daray oo uu ka warramay habka loo isticmaalayo kaadhadhkan, isaga oo
sheegay inuu qiimahoodu yahay marka gudaha lagula hadlayo $0.05, marka dibedda
lagula hadlayana uu yahay qiimaha caadiga ah ee halka minute oo ah $1 dollar.
Mar
uu ka hadlayay marxaladihii ay shirkadda TELESOM soo martay iyo waxyaabihii ay
ku soo kordhisay war-is-gaadhsiinta, waxa uu yidhi; “Tan iyo markii ay
hawlgashay shirkaddu waxa aanu war-is-gaadhsiinta ku soo kordhinay waxyaabo
cusub oo horumar keenay horena aan u jirin, kuwaas oo ay ka mid yihiin annaga
oo ahayn shirkaddii ugu horraysay ee dalka keenta telefoonada Mobillada, waxa
kale oo aanu ugu horraynay keenista qalabka Internet-ka, kuwaas oo waxtar weyn
u yeeshay bulshadeena, haatana waanagan keenay kaadhadhkan cusub, waananu sii
wadaynaa horumarinta war-is-gaadhsiinta,” ayuu yidhi Maxamed Xasan.
Isaga
oo intaa ku daray inay shirkaddu ka hawlgashay inta badan gobollada dalka
Boorama ilaa Burco, inta hadhayna ay dhakhso uga hawgalayaan, gaar ahaan
Laas-caanood oo ay hawsheedii gacanta ku hayaan.
Waxa
kale oo xafladdaasi khudbado ka soo jeediyay xoghayaha guud ee rugta ganacsiga
iyo agaasimaha guud ee wasaaradda Boosaha iyo Is-gaadhsiinta, iyaga oo ka
warramay ahmiyadda war-is-gaadhsiintu u leedahay dalka iyo kaalinta hormoodnimo
ee shirkadda TELESOM ay kaga jirto.
Gebogebadiina
waxa ka qayb-galayaashii xafladda loogu qaybiyay kaadhadhka cusub si ay u
tijaabiyaan.
Sababaha Caawiya
Nabaad-Guurka Carrada
Arrinta
ugu weyn ee taageerta nabaad-guurka carrada san ee ay ka baxdo dhirta iyo daaqa
faa’iidooyinka badan u leh degaanku waxay tahay, kolba quwada uu leeyahay
roobka ku da’ay carradaa.
Arrinta
labaad ee ka mid ah sababaha carrada nabaad-guuriyaa, waa kolba qaabka uu u
samaysan yahay dhulkaasi ee uu jooggiisu u shuban yahay (slope of land
surface).
Arrinta
saddexaadi waxay tahay kolba nooca dhirta ah ee ka baxa degaankaas.
Arrinta
afraad ee khusaysa nabaad-guurka carradu waxay tahay nooca ciida iyo heerka
nafaqada ee ay ciidaasi leedahay, tan shanaadi waxay tahay kolba farsamada
wax-beeris ama dhireyneed ee muddo lagu isticmaalayay ciidaas xawliga iyo
quwada roobka ee ka da’day dhul ciidiisu ayna lahayn dhir iyo ris kale oo ay
cuskato dhibicda roobku, waxaa ku dhaca inuu roobku sameeyo daad ku socda xawli
leh awood uu ku qaado lakabka sare ee ciida oo ah halka ay dhirtu ku biqisho
kuna korto.
Macluumaad
qiyaasa oo lagu sameeyay dhul bannaan oo aan dhir lahayn, roobna ku da’ay muddo
ka badan (3) saddex sannadood, ayaa waxaa soo baxday in uu nabaad-guurku qaaday
carro dhan 880 tons Hektar wal oo ka mid ah dhulkaas (one hecter=10,000m2).
Guud
ahaan nabaad-guurka carrada ee ay dhibicda roobku sababtaa wuxuu aad ugu badan
yahay dhulalka cimiladoodu marna dhulku rayska leeyahay marna ay carradu
qallalan tahay.
Arrintani
waxay keentaa in carradu xilli bixiso doog, xillina ay ka kacdo bus iyo boodh
sida degaanka Somaliland oo kale.
Degaanada
leh cimiladan aynu xusnay waxaa dhacda marka ay ku da’aan roobabka Gu’ga ee ugu
horreeyaa dhulkii oo qallalan, waxaa dhaca fursadaha ugu waaweyn ee uu
nabaad-guurku ku dhaco.
Nabaad-guurku
wuxu aad u saameeyaa dhulka aadka ay xooluhu uga xaalufiyeen daaqa, dhulka la
gubay daaqa iyo dhirta iyo dhul-beereed laga dhammeeyay rista iyo geedaha ee la
carro-rogay si dhulka loogu diyaariyo in la beero.
Waxaa
iyana nabaad-guur carro dhalin kara roobabka duufaanada wata.
Marka
uu kordho dhererka biyo-shubka uu dhulku leeyahay waxaa korodha fursadda
nabaad-guurka ku dhacaya ciidaa ee ay keenayaan socodka daadka ka dhasha
roobabka da’a.
Meelba
meesha ay ka siman tahay ee dhulka way uga nugushahay waxyeelada nabaad-guurka,
haddii ay jireen moosas, dhir, dhagax iyo waxyaalo kale o hakin kara socodka
biyaha, waxaa dhacda in biyuhu ay helaan fursad ay ciidu ku nuugto.
Arrintan
oo yaraysa waxyeelada nabaad-guur ee biyaha socdaa ay keeni lahaayeen.
Arrinta
ugu macnaha weyn ee khusaysan nabaad-guurku waxa ay tahay kolba sida geedaha,
rista iyo doogu ay uga dul baxeen ciida dhulkaas, carrada oo la nafaqeeyo oo
yeelata qaab ay biyuhu si fudud u dhexgeli karaan ayaa iyana yarayn karta
nabaad-guurka.
Nooca
ciida, ayaa ah iyana arrin si weyn u sameysa kolba sida uu nabaad-guurku u
saameynayo carrada degaankaas, iyada oo la eegayo qaabka ciida, awooda biyo
keydsiga ciida, nafaqada ciida, qotada hoose ee ciida iyo macdanaha ay
caradaasi ka kooban tahay.
Mudane madaxweyne xilka laguu dhiibay
Alle ha kula qabto, naxariis iyo raxmada Eebeheen ha ku nageeyo
madaxweyneheenii hore, sidii shacbiga Somaliland yar iyo weyn uga qaybgaleen
aaskiisiina Ilaahay cawad-naq taam ah haynaga siiyo.
Madaxweyne,
waxaan si xushmad iyo qadarin mudan kaaga codsanayaa inaad cugashada madaxweyne
ku xigeenka aad ku beegto habeenka Mawlata-nebiga (NNK), oo ku beegan 22,23,
May, 2002.
Cali Cumar Xasan Guuleed.
………………………………………………………………………………………….
Waxaanu la hadlaynaa labada gole ee
kala ah Guurtida iyo Baarlamaanka, waxaanu leenahay distoorkii dadweynaha reer
Somaliland ay u codeeyeen 97%, waxaanu leenahay yaan la garab marin, hala
ilaaliyo idinkoo ogaa sidii uu inoo kala hagay. Kuwa meelahaa ka buuqaya ee
kolba nin u tagaya ee buuqa samaynaya yaan la raacin, maadaama oo danta
Somaliland, jiritaanka Somaliland ay ku jirto distoorka.
Markaa
waxaanu leenahay distoorka haddii la garab maro jariimad weyn baa laga gelayaa
dadka iyo dalka Somaliland, oo Ilaahay nina kaga tagaynin.
Xuseen Xasan.
....................................................................................................................
Anigoo ah Dr Omar Dihod
waxa aan dhamaan u sheegayaa dadka reer Somaliland in aanan jeclaysan
waraysigii uu bixiyay 10kii bisha May Jaamac Cali Jaamac markii uu waraysanayay
waraiyaha BBCda Yuusuf Garad oo uu wax ka waydiiyay dagaalka Boosaaso lagaga
qabsaday isaga oo uu ka qabsaday Col. C/laahi Yuusuf oo uu ugu jawaabay “waxaan joogaa gobal ka mida shanta gobal ee
Puntland oo ah gobalka Sool caasimadiisa Laascaanood.” hadalkaas oo aanu
wariyaha BBCdu wax kasii waydiin sidii
wax laqaba oo kalena uu u dhaafay, su’aashii ka bananayd oo ahayd: miyaanay ahayn Sool gobal ka mida
Somaliland, taas oo uu u ilduufay amaba uu u kasay sidii wax ku raacsana u ahaa
Puntland-taba in laascaanood ka tirsan tahay. Waxaan shacbiga somaliland u
sheegayaa in ay ku toosan Iidhehda laanta af Soomaaliga ee BBCda oo
cadaysataytay in ay xayaysiin u
sameeyaan maamul gobaleedka Puntland
oo aanay weli noo sheegin xadkiisa weli halka uu yahay.
Markad ruux
magaciisa maqashid amaba aad xasuusatid
waxaad markiiba xasuusataa suurada qofkaas dhererkiisa, qaabkiisa iyo nooca uu
qofkaasi ahaa. Hadaba hadii aan xadka Somaliland la sugin aqoonsiga Somaliland
halis ayuu ku jiraaye hala ogaado. Wax gorgortan gali karana maha xuduuda JSL, hadii kale Jiboutina bari ayay Saylac
iska soo geli oo ay odhaan dad anaga ah ayaa dega, waxaan leeyahay arrinta hore ayaynu uga seexanay imikana waa in si degdeg
ah wax looga qabtaa, iydoo la tix-galinayo niyada dadka reer Somaliland iyo
qaranimada wadanka .
Awr baarqab ah
ayaan ogolayn in geelisa uu soo dhex galo Awr kale marka uu qooqanyahay, hadii
uu soo dhexgalana waxa loo yaqaanaa fulay, aan laba xiniiyoodle ahayn, anigu se
dibida ma aqaan.
Waxa is waydiin
leh caruurta dalka maxaa lagu ababin doonaa oo loogu sheegi doonaa wadaniyadu
waxay tahay iyo halka ay xudduuda wadankoodu yahay marka ay iskuulada
dhiganayaan, maxaase askarta iyo sarkaalka lagu dhaarin doonaa?
Waxay ahayd in
mar horeba ay dadka iyo dowlada Somaliland uga dacwoodaan (BBC-da) wasaarada Arimaha Dibada ee Ingiriiska, iyo
ninka xukuma Afrika iyo bariga dhexe,
madaama magacaas ay sheeganayaan Puntland aanu ka baxsanayn xuduuda Somaliland,
hadii kale ay BBCdu raaciso maamulkaas
oo sheeganaya gobolo ay Somaliland leedahay, sida ay inaba inoo yidhaahdaan
isku magacowday. Anigu waxaan qabaa
siyaasi ku sheega marka la yidhaahdo xadka hala tago odhanaaya beelaynu nahaye
maxaa laga doonayaa isaguna Jaamac
buula mid yahay.
Waxaan leeyahay
dadka reer Somaliland dawlada iyo
barlamaankuba ha u direen <petition>ay kusaxeexanyihiin madaxa BBCda
ee Africa iyo bariga dhexe waayo haddii ay sii waddaan waxay khatar
kutahay jiritaanka Somaliland waad ogtihiin Ethiopia iyo Ereteriya waxay isku
laayeen tuulo yar waxaana ku dhintay dadka badan 200;000 laba boqol oo kun wadan walbaana wuxuu u
dagaalamaayay si uu qarannimadiisa iyo sharaftiisa u ilaashado “nin diblamaasi
ah oo aan dhawaan la shekaytay waxa uu
igu yidhi waanu ognayn in Somaliland meelo badan oo ka mid ah ay nabadi ka
jirto laakiin Sool xaggee laga xukumaa? Nin hore oo ahaa ragga xigmada leh yaa
yidhi:
“maska
sankayga maray maan diidin ee waxaan diiday in sankaygu wado halaq
mareena noqdo. Hadaba imika waxaan ka baqayaa in Somaliland cidwalba iska soo
gasho. Waxaan hadalkayga ku soo koobayaa dulqaadasho aan dalkayga ku waayo waa
doqoniimo.
Dr Omar Dixood Addis Ababa.
Ethiopia.
WAADIGA CIYAARAHA
Saleebaan Gurey
Real Iyo Leverkusen Midkee Calafsan Doona Koobka Yurub
Glasgow (Reuters) – Real Madrid,
waxay ku soo laabatay halkii ay ku hanatay koobkeedii ugu fiicnaa ee weligeed,
waxayna 15 May kulankii kamadambaysta aha ku la yeelanaysaa Bayer Leverkusen,
oo raadinaysa fursaddi ay taariikhda dunida ku geli lahayd.
Real
Madrid, waxay isu diyaarinaysaa inay tartanka ku guulaysato markii saddexaad
muddo shan sannadood ah, kadib markii ay ciyaartii dhammaadka kaga adkaatay
Juventus 1998, iyada oo laba sannadood kadibna Valencia ka maroorsatay
horyaalkii siddeedaad ee ay qaadato.
Garoonka
Glasgow Hampden Park, waxay ku leedahay taariikh weyn, kadib markii ay
sannadkii 1960, markii shanaad ku hanatay koobkaas oo ciyaartii kamadambaysta
ahayd 7-3 ku dhirbaaxday kooxda Jarmalka ah ee Eintracht Frankfurt.
Waqtigan
Real waa ka warhaysa in muddo dheeri ka soo wareegtay guushaas oo ay laf-dhabar
u ahaayeen Alfredo de Stefano iyo Ferenc Puskas, oo dhaliyay dhammaanba
toddobadii gool ee kamadambaysta.
Haddaba
ciyaartoyga kala ah Zinedine Zidane, Luis Figo, Raul, Roberto Carlos iyo
Fernando Hierro, ayaa ah kuwo dhammanatood leh awood xad-dhaaf ah oo kubadda
cagta ah, waxaana laga sugayaa horumar, kaas oo bal dadku daawan doonaan waxay
sameeyaan kulanka Arbacada.
“Taasi
way rumoobaysaa haddii aanu koobka Yurub markale ku guulaysano waxay
nasiinaysaa rikoodh wanaagsan oo muddo kooban gudahood ah,” sidaa waxa yidhi
ciyaaryahanka Ivan Helguera oo isu diyaarinaya kulankaa.
“Markale
ayaa laga sheekayn doonaa Real siday u hadhaysay Yurub. Haddii aanu guulaysano Arbacada
dadkuna mudo dheer ayay hadalhayn doonaan kooxda,” ayuu ku daray.
Waxa
jirta niyad xumi sannadkan kooxdu kala kulantay koobka dalka (kings cup) iyo
horyaalka Isbaanishka oo labadaba laga qaaday, laakiin ciyaartoygu waxay qabaan
kalsooni, waxayna filayaan inay guul ku sagootiyaan xilli-ciyaareedkan
dhammaanaya.
“Niyaddaydu
aad iyo aad ayay u fiican tahay, mana noqonayso mid ku caawinaysa in Leverkusen
fursad u hesho kulankaa. Waanu ognahay oo diirada ayaanu ku haynaa, waanuna ka
dheregsanahay inay koox wanaagsan tahay, ayna leedahay ciyaartoy deg-deg badan
oo wax-qabadkooda laga warhayo,” sidaa waxa yidhi Guti oo xaga hore uga ciyaara
Real Madrid.
Tabobaraha
Real Madrid, werwerka keliya ee uu qabaa waa dhaawaca Claude Makelele, oo
seegay tabobarkii toddobaadkan markii muruqu booday. Flavio Conceicao, ayaa
lagu wadaa inuu ku beddeli doono haddi uu ka quusto inuu bogsanayo.
Dhinaca
kale, Bayer Leverkusen, oo u muuqata inay ugu dhammaatay kaalinta labaad, kadib
markii ay horyaalkii u hibaysay Borusia Dortmund, isla markaana ay khasaarowday
4-2 oo ay Schalk4 kaga adkaatay kulankii kamadambaysta ee koobka Jarmalka oo ay
Sabtidii wada ciyaareen.
B.Leverkusen,
waxay dib ugu yeedhatay ciyaartoygeeda Thomas Brdaric, kadib markii ay
caddaatay inuu fayo qabo.
Kulanka
Arbacadu wuxuu u muqdaa inuu yahay kii ugu dambeeyay ee ay kooxda u saftaan
ciyaaryahanka caalamiga ah ee khadka dhexe uga ciyaara Jarmalka Michael Ballack
iyo difaaca habeen-dhaladka reer Brazil ee Lucio. Ballack wuxuu u beddelnayaa
Bayern Munich sannadka dambe, halka Lucio u kacayo Talyaaniga iyo Isbaanishka
oo labadaba aad looga danaynayo midkood.
mid
ka mid ah labada guulood ee Bayer. Waxay ahayd sannadkii 1988, markii ay si
xarrago leh uga adkaatay kooxda Isbaanishka ah ee Spanyol, oo ay wada yeesheen
kulankii ugu dasmbeeyay ee koobka Yurub (UEFA Cup).
Laakiin
dhinaca Isbaanishku aad buu sidii hore uga duwan ahay hadda, inkasta oo B.
Leverkusen ka soo adkaatay Barcelona, Manchester United, Liverpool iyo Arsenal,
sidaana ugu soo baxday kulanka kama dambaysta ah, Real Madridna, waxay u
micilisanaysaa koobka.
Bayer
Leverkusen, waxaa ka maqnaan doona ciyaartoyga khadka dhexe ee reer Brazil Ze
Roberto, oo ka ganaaxan iyo halbowlaha difaaca ah kabtan Jens Nowotny, oo ruuga
ka dhaawacmay, sidaana kaga qaday kulanka Arbacada iyo koobka adduunkaba.
Si
kastaba ha ahaatee su’aasha taagani waxay tahay Leverkusen oo ay raggaasi ka
maqan yihiin horena ay u garaacday Schalke4, oo koobkii ka faramaroorisay,
maxay ka rajaynaysaa Real Madrid oo ay Arbacada isku haleeli doonaan ciyaarta
ugu dambaysa, haddii ay ka adkaato Real Madrid, waxay noqonaysaa kooxdi ugu
horraysay ee horyaalka noqota iyada oo aan weligeed waddankeeda ku qaadin
horyaalka Yurub.
Dyer Iyo Gerrard Oo Ka Hadhay Xulka England
London (AP) – Maamulaha xulka England
Sven Goran Eriksson, ayaa caddeeyay in ciyaartoyga khadka dhexe ee Kieron Dyer
ka hadhay xulka dalkiisa, kadib markii uu dhaawac ka gaadhay ruuga. Sidoo kale
ciyaaryahanka khadka dhexe ee Steven Gerrard, ayaa isna la sheegay inuu ka hadhayo
xulka, kadib markii dhakhaatiirtu ka dayrisay xaaladdiisa caafimaad.
Eriksson,
wuxuu xaaladda Dyer ku tilmaamay mid burbur ah oo uu gaadhay dhaawac aan
dhakhso looga soo kici karin.
Dhaawaca
Dyer, wuxuu ka dambeeyay markii Sabtidii ay Southampton 3-1 kaga adkaatay
Newcastle, oo ay wada ciyaareen kulankii ugu dambeeyay horyaalka England.
Ciyaartoyga
khadka dhexe, wuxuu dhulka ku dhacay markii uu si badheedha khalad ugu galay
Taher El-khalej. Eriksson, wuxuu sheegay inuu u baahan yahay ugu yaraan qalliin
afar toddobaad qaadanaya.
“Warku
mid fiican maaha, guud ahaana waa hubaal inuu debedda ka noqonayo tartanka.
Dhakhaatiirtu
waxay caddeeyeen inuu afar toddobaad fadhiyi doono kahor inta aanu tabobarka
bilaabin,” ayuu yidhi Eriksson oo aad u calool-xun.
Dhinaca
kalena, tabobaraha Liverpool Gerard Houllier, ayaa isna shalay galab ku
dhawaaqay in ciyaartoyga Steven Gerrard uu isna ka baaqsaday ka qaybgalka
koobka adduunka.
Wararka
ka imanaya dhinaca Liverpool, waxaa kale oo ay sheegayaan in Gerrard lagu qali
doono cisbitaal ku yaala dalka Belgium.
Tabobaraha
England, wuxuu sheegay inay dhici karto in Gerrard ka soo gaadho ciyaaraha
dambe, balse ilaa hadda la xaqiijiyay in ay dhawr ciyaarood dhafi doonaan.
Rajadii Anelka Oo Markale Gudhay
Iyada oo ay ku mudan tahay fallaadhii
kaga timi Aime Jucquet, oo liiska ciyaartoyga ka reebay sannadkii 1998, ayuu
Nicolas Anelka u muuqdaa in waqtigiisii soo gaabtay oo uu seegay koobka
adduunka markale.
Wuxuu ka maqnaaday xulka Roger Le
Merre, ee lagu carbinayo kaamka Tignes ee tabobarada, halkaas oo uu tegay ninka
ay sida weyn isu hayeen una cayaara Auxerre, ee lagu magacaabo Djibril Cisse.
Weeraryahanka Liverpool tirada ugama jirin xubnaha uu calaamadaystay tabobaraha
Faransiisku.
Warbaahinta Faransiiska ayaa horeba u
baahisay in laga maarmay Anelka, hase yeeshee tabobaruhu si cad ugama wargelin
arrinta.
Intii ka horraysay Salaasadii hore
Anelka si cad uma ogayn in cidla lagaga tegay, markaas oo uu sida uu sheegay uu
telefoon ku wargeliyay Roger Le Merre, oo u quus-gooyay.
Waxay u muuqatay markii hore in
Anelka kaalintiisa xejisan karayo, balse waxay bar-kumataal n oqotay markii
Djibril Cisse noqday gooldhaliye khatar ah, wuxuu dhaliyay 20 gool, halka uu
Anelka uu Liverpool u soo wareegayna ka dhaliyay laba gool oo keli ah.
Anelka oo ka mid ahaa xulkii ku
guulaystay koobka qaramada Yurub 2000, waa 23-jir, wuxuu waddankiisa u dhaliyay
8 gool, wuxuuna u saftay 28 ciyaarood.
Dad badan ayaa saadaalinayay inuu ka
hadhayo koobka adduunka markii uu xejisan waayay kooxda Real Madrid.