“Isaaq-nimadu
Ha dhacdo… Madaxweyneheenii wixii uu nolosha inoogu qabtay, waxaa inooga qiimo
badnaa…”
|
|
Hargeysa (Haatuf): Sannad-guuradii
11aad ee xuska la soo noqoshada madaxbanaanida Somaliland oo sannadkasta loo
dabaal-dego 18-ka may ayaa shalay looga damaashaaday gobolada iyo degmooyinka
Somaliland.
Caasimadda Hargeysa ayaa ka mid ahayd meelaha ugu waaweyn ee looga damaashaaday xuska 18-ka May, waxaana fagaaraha khayriyadda isugu soo baxay kumanaan dadweynaha caasimadda ku dhaqan ah, halkaas oo ay dadkii fagaaraha isugu soo baxay khudbado ugu jeediyeen Madaxweynaha Somaliland Mudane Daahir Rayale Kaahin iyo Maayaka Hargeysa Cawl Cilmi Cabdalle, iyadoo ay dadka la hadleen labadaa masuul oo keliyi.
Marka laga yimaado
dadweynaha isu soo baxay iyo khudbadaha ay madaxdu fagaaraha ka jeediyeen waxa
subaxnimadii wadada marta badhtamaha magaalada socod gaardis ah ku maray labo
kooxood oo ka mid ah ciidamada Somaliland, kuwaas oo kala ahaa hurinta
Baanboyda booliska iyo cutub koofiyad cas ah oo ka tirsan Ciidanka Qaranka,
waxayna ciidamadaasi socodkooda ku tageen fagaaraha khayriyadda, halkaas oo uu
Madaxweynaha Somaliland Mudane Daahir Rayaale Kaahin salaan kaga qaatay
ciidamada dabaal-degga ka soo qaybgalay.
Marka la eego damaashaadkii
18-ka May ee shalay Hargeysa ka dhacay waxa la odhan karaa waxa ka muuqday nashaad iyo ka soo qayb-gal shilis oo ay
dadweynuhu muujiyeen, laakiin marka laga reebo kal hore oo aan gebi ahaanba
labo waxarood isugu iman xuskii 18-ka May, waxa la odhan karaa waxay ahayd
munaasibad aad uga nis-yar dabaal-degyadiii hore ee loo sameyn jiray xuska
18-ka May oo ay ugu yaraan ka qayb-gali jireen Boqolaal Ciidamada kala duwan ee
dalka ah iyo hubka Tiknikada ah ee is-jiita.
Hase yeeshee waxyaalaha la
xusi karo ee shalay ka dhacay fagaaraha khayriyadda waxa ka mid ahaa, iyadoo ay
munaasibaddaasi noqotay madashii u horaysay ee uu Madaxweynaha cusub Daahir
Rayaale Kaahin ka jeediyo khudbadiisii u horaysay tan iyo intii uu kursiga ku
fadhiistay 3-dii bishan aynu ku jirno ee May, mudadaas oo hadda laga joogo 16
maalmood oo keliya, wuxuuna Mudane Rayaale halkaa ka jeediyey khudbad qoraal ah
oo kooban, taas oo uu kaga hadlay ku talo-galkiisa mustaqbalka iyo waxyaalaha
uu damacsan yahay inuu qabto.
Dad badani waxay u
dheg-taagayeen, bal waxa ka soo yeedhi doona Madaxweynaha cusub, laakiin marka
la eego arimihii uu Mudane Rayaale ka
hadlay waxa khudbadiisii lagu tilmaami
karaa khudbad asluub leh oo aanu waxba
ka tegin, haddana dhinaca kale marka la eego taf-gaabnaanteeda iyo sida ay
tafaasiisheedu u yarayd, waxa la odhan karaa wax yar buu ka hadlay, taas oo macneheedu
noqon karo Madaxweynuhu wax walba ka hadal, laakiin hoos uguma daadegin.
Tusaale ahaan doorashada uu
yidhi waxaan qabanayaa muddada sannadka ka yar ee u hadhay tafaasiil kama bixin
sida uu muddada aadka u kooban uga gaadhsiin doono saddexda doorasho ee waaweyn
ee ay tahay inay qabsoomaan, iyadoo ay qabyada qodobkaa laga tebayey ahayd,
isaga oo aan sheegin halka uu ka keenayo dhaqaalaha luxdan ee ay u baahan
yihiin doorashooyinku iyo sida uu u maaraynayo duruufaha noocyada badan ee
horyaal suurta-galnimada doorashada, iwm. Sidoo kale Madaxweynuhu, wuxuu
taabtay inuu ka shaqayn doono sidii ay aragtida ugu midoobi lahaayeen
Mucaaradka iyo Muxaafadku, laakiin tafaasiil ku fillan kama bixin qaabka uu u
waajahayo wax ka qabashada khilaafaadkii siyaasiga ahaa ee u dhexeeyay
hogaankii Madaxweynihii geeriyooday iyo mucaaradka, haddana martida u ah
hogaankiisa cusub.
Sidoo kale Madaxweynuhu,
wuxuu sheegay inuu qorshe u samayn doono Siyaasadda arrimaha dibadda, laakiin
muu carifin sida uu u dhigayo qorshihiisa Siyaasadda Dibadda iyo waxa uu ka
beddeli doono Siyaasadii arrimaha dibadda ee Maamulkii uu Madaxweyne
Ku-xigeenka ka ahaa.
Arrinta kale ee la odhan
karo waxay qabyo ka ahayd Khudbadiisa oo ay dadku aad u naawilayeen inuu ka
hadlo, laakiin aanu soo qaadin waxay tahay; sida uu ka yeeli doono Maamulka uu
Madaxweynaha ka noqday oo ah Maamulkii uu hore uga tirsannaa oo sidiisii ah,
laakiin isbedelka ku yimid uu yahay keliya Madaxweyne Cigaal oo geeriyooday,
jagadiisiina uu Rayaale dhaxlay, taas oo ay su’aasha dadka xagganaysaa tahay;
Tallow Madaxweyne Rayaale ma qolodii ay Maamulka hore ugu wada-jireen ayuun buu
odhanayaa, waa anigii oo Madaxweyne idiin noqday ee waxeena inoo wada, mise
wuxuu keeni doonnaa wejiyo cusub iyo istaraatijiyad cusub.
Arrimihii kale ee xiisaha
lahaa ee shalay ka dhacay Fagaaraha Kheyriyadda, waxa ka mid ahaa; Khudbad uu
Maayarka Hargeysa halkaa ka jeediyay, taas oo la odhan karo wuxuu ka
fad-kudiyay meel aan loo fadhiyin. “Isaaqnimadu ha dhacdo, waxa dadka dhegta
loogu riday SNM baa ku amar-ku-taaglaynaysa oo dadka kontaynar ku gurtay, waxaa
kaloo la yidhi; Isaaq baa dadka xuurto ku haysta.” Weedhahaasi, waxay ka mid
ahaayeen Khudbadii uu Cawl fagaaraha ka jeediyay oo ay dad badani ku tilmaameen
in ay ahayd Khudbad baal-marsan ujeeddadii munaasibadda, waayo waxay dadku filayeen
in munaasibadan lagaga hadlo waxyaabo ay ka mid yihiin; Sooyaalkii taariikheed
ee Somaliland, sidii loola soo noqday Madaxbannaanida iyo in laga hadlo halka
looga dhaqaaqayo heerka maanta la joogo, laakiin Cawl wuxuu galay faallo taa ka
duwan.
“Munaasibaddu waxay ahayd
Xuska 18-ka May, waxa loo dabaal-degayayna waxay ahayd Maalinta Qarannimada
Somaliland, laakiin aniga ilama qurux badnayn in fagaaraha Kheyriyadda lala
fuulo ‘reer hebel ha dhaco’.” Sidaa waxa yidhi, qof faallaynaya khudbadii
Maayarka.
“Had iyo jeer Cawl, marka
uu fagaarayaasha ka hadlayo, Talow muxuu isticmaalaa hadalada ay qabyaaladdu ku
jirto, waayo maanta oo qudha ma ahee, marar hore oo badanna waxaan maqlay,
isagoo meelo fagaarayaal ah kaga sawaxmaya reer hebel waa caynkan iyo reer hebel
caynkanaa laga sheegay.” Sidaana waxaa ku tiraabay, qof ka mid ah dad badan oo
ka biyo diiday qaabkii uu Cawl Cilmi Cabdalle u dhigay khudbadiisii.
Qof kale oo isna naqdiyaya
hadalkii Maayarka, ayaa yidhi; “Reer hebel ha dhaco lagama filayn Xukuumadda
cusub ee Rayaale in ay Kheyriyadda la fuusho, waayo, inkastoo aanu Rayaale
hadaladaa odhan, haddana waxa yidhi Mas’uul ku hadlaya afka dawladiisa, sidaa
darteed waa in ay dawladdu arrintaa wax ka tidhaahdaa ama wax ka qabato.”
“Maanta, aniga waxay ii tahay
Sabti cusub (New Saturday).” Sidaa waxa yidhi, nin dareenkiisa ka bixinaya
farxadda munaasibaddii Xuska 18-ka May.
“Maanta waa maalin Qaran,
mana jirto cid gooni u lihi iyo cid ka qayb-galkeeda looga war-wareegayaa
toona.” Sidaana waxa yidhi, Nin ka mid Siyaasiyiinta mucaaridka ah oo ka
qayb-galay isu-soo –bixii Fagaaraha Kheyriyadda.
Fagaaraha Kheyriyadda, waxa
kale oo shalay Barnaamijyo-faneed ku waajahan munaasibadda ku soo bandhigay
kooxo fannaaniinta reer Somaliland ah.
Dhinaca kalena, Wasiirka Warfaafinta
Somaliland Mudane C/laahi Maxamed Ducaale oo sheegay inuu ku hadlayo magaca
Madaxweynaha Somaliland, ayaa mahad-naq u jeediyay dadweynaha Somaliland, isaga
oo sheegay inuu uga mahad-naqayo sidii waafiga ahayd ee ay u xuseen
Munaasibadda qaaliga ah ee Sannad-guurada 11aad ee La-soo-noqoshada
Madaxbannaanida Somaliland, wuxuuna Wasiirku mahad-naqiisa u kala diray dadka
ku dhaqan gudaha iyo dadka dibadaha ku dhaqan ee reer Somaliland oo uu Wasiirku
hadalkiisa ku sheegay in ay dabaal-degyo munaasibaddaa la xidhiidha ka
sameeyeen dalalka ay ku kala dhaqan yihiin.
Ugu dambayn, Wasiirku wuxuu
u mahad-naqay Guddiga Qaban-qaabada Xuska 18-ka May.
Hadal iyo dhammaan,
dabaal-degii Xuska 18-ka May ee shalay lagu qabtay Caasimadda Hargeysa, waxa uu
ahaa mid ay dadweynuhu si gaar ah u soo camireen, isla markaana ay muujiyeen
farxadda iyo rabitaanka ay u hayaan maalintan oo uu xuskeedu astaan u yahay
xornimo uu helideeda kharash badan oo dhiig iyo hanti ka kooban ku baxay.
Markii uu furmay
barnaamijkii khudbadaha ee fagaaraha khayriyaddu waxa ugu horeyn lagu
codbaahiyaha lagu soo dhaweeyey maayarka Hargeysa Cawl Cilmi Cabdalle, taas oo
uu wiilkii barnaamijka daadihinayey ku tiraabay Maayarku wuxuu ku soo
dhawaynayaa Madaxweynaha, laakiin Cawl waxa uu jeediyey khudbad dherer le’eg ta
Madaxweynaha ama ka dheerba wuxuuna khudbadiisa ku bilaabay:
“Maanta waa maalin weyn,
waa walaaleeya, laakiin inaga oo tacsi ku jirna oo uu Madaxweyneheenii dhawr
cisho xabaasha ku jiray ayaa waxaynu goosanay inaynu yara-yarayno farxadda iyo
rayn-raynta, taasina waa amar ka soo baxay xukuumadda Madaxweynaha cusub..
Waxa mahadnaq gaar ah leh
dumarka iyo da’roonta yaryar oo muujiyey wax aan taariikhda weli lagu arag,
taas oo ah sidii ay uga soo qayb-galeen aaskii Madaxweyneheenii.
Ragga wax faalleeeyaana
markii ay faalleeyeen waxa la yidhi aaskii Jamaal Cabdi-naasir ayuun baa inaga
weynaa, inaguna ka labaad baynu nahay, markaa waad garateen inuu
Madaxweyneheenii hore ahaa Nelson Mandella, waad garateen in aanu jirin
Madaxweyne hore oo inaga dhintay, waad garateen in aynaan taariikhdeena xus u
saamayn oo aynaan gobanimadii cid lagu magacaabo u dhigin, wixii gobanimada
halgamo ka dambeeyeyna ma jirto cid la isku raacsan yahay oo lagu magacaabaa,
taana waxa inoo diidanaa cudur, saqajaanimo iyo qabyaalad aan magacyo la isu
ogolayn .
Weli lama arag aas sidaa
loo tegay, taana waxa inoogu horaysay aaskii madaxweyneheenii, wayna inoo qoran
tahay oo wixii dambena xeer inoo yaal ayey inoo noqonaysaa.
Geeridii qafladda ahayd ee
Madaxwyeneheenii hore waxay noqotay wax wixii laga faalloonayey ka duwan, waxay
noqotay haad-qadiye oo ah garta iyo heshiisiinta yeynaan ku raagin ee aynu
haad-qadiye ka dhigno si aanay geeri dambe u dhicin, taas oo haddii aanay
dhalinyaradu garanayn ah sheeko hore oo ay bixiyeen beelihii is dili jiray.
Waxa cadowgeenu filayey
inaynu kala yaacno iyo inaynu qabiilo kala noqono, waxaynuse geeridiii
Madaxweyneheenii ka helay sharaf badan iyo ummaddii oo walaalowday.
Markii loo jeestay Berbera
iyo aaskii Madaxweynaha waxay taasi keentay cudur la’aan, waxayna si weyn u
bogsiisay boogo bukey.
Madaxweyneheenii wuxuu
noloshiisii inoo qabtay, waxa ka qiimo badana waxaynu geeridiisii ka helnay.
Waxa kale oo la filayay in
aynaan Madaxweyne dooran karin iyo in aynu distoorka jeex-jeexayno oo sideenii
afar geed kala tegayno, laakiin doorashada aynu Madaxweyne Ku-xigeenkeenii u
dooranay Madaxweyne, waxay noqotay haad-qadiye, waxa la inaga filayay in aynu
nidhaahno Galbeedku ma gayo Madaxweynaha iyo in aynu nidhaahno Barigu ma gayo
Madaxweynaha, iyana waxaynu ka dhignay haad-qadiye oo Habar-habar waynu
tuurnay.
Dhegta dadka waxa ku batay
SNM oo Isaaq ah baa xuurtaysatay, SNM oo Isaaq ah baa qabsatay, imikana SNM baa
ku amar-taaglaynaysa oo dadka Koontaynar ku gurtay, xafiis walba oo adduunyada
ahna waraaqo ayaa la inaga geeyay oo waxa la yidhi, dadka waxa xuurto ku haysta
Isaaq ee Isaaq-nimadu ha dhacdo, ha dhacdo, ku dhisan mabda’ xun, qabyaaladda
gobolada ku dhisanina ha dhacdo, waxaynuna dhisaynaa Qarannimo, sidaa ayaynu
Madaxweyne Ku-xigeenkeenii uga dhignay Madaxweyne oo aynu xilkii ugu dhiibnay,
iyadoo la lahaa isma dhaafin karaan (Isaaq) xilkaa, cid kalena uma dhiibi
karaan, taasina waxay inoo noqotay taariikh labaad, weliba xil gaar ah ayaa
Somaliland fuulay oo Hargeysa fuulay, waxaana la doonayaa in aynu qiimayn iyo
xishmad kula shaqayno Madaxweynaha cusub.
Mar saddexaadkiina waxaynu
dooranay Madaxweyne Ku-xigeenka oo la lahaa way isku qabsanayaan, waxaana soo
xulay Madaxweynaha aynu xilka u dhiibanay. Madaxweynuhuna wixii inoo garto ee
uu inagu hogaamiyo ayuun baynu ogolaanaynaa. Shacbi ahaan, waxaad soo hoyseen
guul aanay cidina idinkula laba ahayn oo aanay adduunyadu haysan, waxaanad
muujiseen in aynaan Habar-habar dan ka lahayn. Waxaan idin leeyahay, la idiin
abaal-gudi kari maayo, reer Hargeysa ayaana aabo u ah waxaa, waayo, Caasimaddu
haddii ay bugto lama caafimaad-qabo, laakiin Caasimaddu way inoo Caafimaad
qabtaa, awooduna kuma jirto qolo-qolo iyo xisbi-xisbi ee waxay ku jirtaa
Midnimo.”
Madaxweyne Rayaale Oo Markii U Horeysay Ka
Hadlay Siyaasadihiisa Hogaamineed Iyo Ku-Tala-Galkiisa
“Waxaan ku dedaalayaa sidii
loo midayn lahaa Mucaarid iyo Muxaafidba… Madaxweyne Ku-xigeenkana kumaan soo
dooran Qolo iyo Jacayl”
Hargeysa (Haatuf):
Madaxweynaha Somaliland Mudane Daahir Rayaale Kaahin, ayaa shalay khudbad ku
waajahan munaasibadda Xuska 18-ka May ka jeediyay Fagaaraha Kheyriyadda
Hargeysa, taas oo uu kaga hadlay dhinacyo badan oo ay ka mid yihiin;
Siyaasadiisa hogaanmineed iyo waxyaalaha uu damacsan yahay inuu ku tallaabsado
mustaqbalka dhow.
Mudane Rayaale, wuxuu
Fagaaraha Kheyriyadda kula hadlayay kumanaan dadweynaha Caasimadda Hargeysa ku
dhaqan ah oo isugu soo baxay ka qayb-galka damaashaadka Xuska Sannad-guuradii
11aad ee la soo noqoshada madaxbannaanida Somaliland.
Madaxweyne Rayaal oo
kursiga ku fadhiyay muddo 16 maalmood ah, waa markii u horeysay ee uu meel
fagaarre ah dadka kala hadlo, wuxuuna khudbadiisa ku bilaabay:
“Dhammaan ummadda
Somaliland waxaan gaadhsiinayaa hambalyo, Illaahayna waxaan inooga baryayaa in
sannadkan sannadkiisa aynu gaadhno inagoo barwaaqo ku nool, ictiraafna haysana.
Waxaynu guud ahaan ognahay geeridii Madaxweynihii aynu jeclayn in ay ahayd, wax
qadarka Alle ku yimid oo aanu Aadamuhu baajin kareen dedaal kasta oo uu
sameeyo. Illaahay ha’ u naxariistee, geeridii Marxuum Maxamed X. Ibraahim
Cigaal, waxay inagu noqotay fajiciso iyo anfariir, maxaa yeelay waxaa qofkasta
hortiisa timid hawlaha ina horyaal ee dhinacyada kala duwan lahaa, masuuliyadii
hogaamintiisa ee ballaadhnayd, tiiraanyada iyo wel-welka ka muuqday waxay
daliil cad u ahayd baahida wakhtigan, taas oo ay dadku is-weydiinayeen sida wax
noqon doonaan mustaqbalka, iyadoo ay ahayd arin ay dadweynuhu xaq u leeyihiin
in ay is-weydiiyaan.
Marxuum Maxamed X. Ibraahim
Cigaal, wuxuu ahaa hogaamiye Qaran iyo Caalami ah intaba, waynuna ognahay
meesha uu Somaliland ka soo qaaday iyo halka uu keenay oo ah ta aynu maanta
midhaheeda guranayno.
Ummadda Somaliland guddo
iyo dibad-ba, waxaan uga mahad-naqayaa sidii waddaniyada iyo qiiradda lahayd ee
ay uga soo qayb-galeen aaskii Madaxweynaha, taas oo ahayd fursad layaab leh oo
aan marnaba ka dhicin dalkeena. Waxaan leeyahay Illaahay naxariistii Janno ha
siiyo, inagana samir iyo iimaan ha inaga siiyo.
Intaa kadib, waxaan
jecelahay in aan xuso marxaladihii taariikhiga ahaa ee ummadda Somaliland u soo
martay la-soo-noqoshadii Xornimadeeda, taas oo ururka SNM, dagaal badan u soo
galay, naf iyo maal badana ku waayeen, guulna ay ka gaadheen, iyadoo 18-kii
May, 1991-kii la-soo-noqoshada xorriyadda Somaliland lagaga dhawaaqay shirkii u
horeeyay ee lagu qabtay magaalada Burco, halkaas oo ururka SNM loo gartay inuu
dalka xukumo muddo laba sannadood ah, kadibna ku wareejiyo beelaha Somaliland,
taas oo uu ururka SNM si sharaf leh xukunka ugu wareejiyay beelaha Somaliland,
Shir-beeleedkii ku qabsoomay Boorama 1993-kii, taasina waa ta maanta ina
gaadhsiisay in aynu noqono ummad Qaran ah oo distoor leh oo ay maanta Caalamka
oo dhan mucjiso ku noqotay, sida aynu ugu dhaqmayno distoorka.
Masuuliyadda aan maanta
ummadda u hayaa, ma aha mid aan ku imi qolonimo, tartan iyo xeelad, aqoon iyo
waayo-aragnimo aan dheerahay dadka intiisa kale, balse waxaan ku imi ku
dhaqanka qodobbadii u horeeyay ee distoorka aynu u coddaynay 31-kii May, 2001,
aniguna waxaan Madaxweyne Ku-xigeen u soo magacaabay Axmed Yuusuf Yaasiin,
waxaanan ku soo doortay sifooyin badan oo wanaagsan oo aan ka helay Golaha
dhexdiisa, kuma aan soo magacaabin qolo, jacayl aan jeclahay iyo aqoon gaar ah
oo aan u leeyahay, laakiin muddadii uu Golaha Wakiiladda joogay qiimayn aan
qiimeeyay ayaan ku soo xushay.
Ummadda Somaliland guddo
iyo dibad-ba, sidii aan ku dhaartay waxaan ku ballan-qaadayaa in aan si daacad
iyo hagar la’aan ah idiinku shaqeeyo, waxyaalaha aan culayska saari doonnana
waxaa ka mid ah; Jiritaanka iyo Gooni-isu-taagga Somaliland oo ah mudnaantayda
koowaad. Waxa kale oo aan ku dedaali doonnaa, haddii Alle Idmo, Maamulka
Somaliland inta uu xuduudkiisu ku sugan yahay inuu noqdo Maamul tayo leh oo si
siman uga wada-shaqeeya. Waxa kale oo aan ku dedaali doonnaa in mucaarid iyo
muxaafid-ba loo mideeyo, sidii dalka Jiritaankiisa loo daafici lahaa, loogana
midho dhalin lahaa himilada fog ee aynu higsanayno.
Waxaan ogohay, cabashada
dadweynahana ku badan arrimaha Garsoorka, taasna wixii aanu tallo iyo tamar-ba
hayno waxaanu isugu geynaynaa, sidii Garsoorka looga dhigi lahaa mid baahida
ummadda si dhab ah uga jawaaba, meeshana ka saara cabashada iyo
cadaalad-darrada. Shacbiga laftiisana waxaan u jeedinayaa in ay noqdaan, kuwo
arrimaha garsoorka ka raadiya cadaalad oo keliya, laakiin aanay Laaluush ku
bixin cadaalad-darrada.
Waxa kale oo aanu qorshe
iyo barnaamij u dejin doonnaa, Siyaasadda Dibadda iyo sidii dalkani Caalamka
uga mid noqon lahaa, Ictiraafna u gaadhi lahaa, iyadoo arrintaa lala kaashanayo
cid kasta oo aqoon u leh. Waxa kale oo waajibaadkayaga ka mid noqonaya in
xoogga la saaro dakhli ururinta dalka, musuq-maasuqa iyo ku-tagri-falka hantida
ummaddana si cad looga xisaabtamo, cidii ku geftana sharciga la horgeeyo,
ganacsatada Somaliland-na waxaan u soo jeedinayaa in ay noqdaan Muwaadiniin
xalaal ah oo Cashuurta bixiya, dhammaan shaqaalaha ka shaqeeya Kastamada iyo
Furdadahana waxaan ku amrayaa oo aan xusuusinayaa in dadka ay u adeegayaan ay
ogsoonaadaan in ay shaqaale u yihiin oo ay si nadiif ah ugu shaqeeyaan.
Maanta oo ah
Sannad-guuradii 11aad ee ka soo wareegtay La-soo-noqoshadii Xorriyadda, waxaan
ka codsanayaa bulshada Somaliland guddo iyo dibad-ba in ay si wada-jir ah gacan
iigu siiyaan xilka uu Eebbe ii gartay ee aan ummadda u qabtay.
Waxa inagu soo fool leh
doorashooyin aad u cul-culus oo la inaga sugayo in aynu qabano muddada sannadka
ka hadhay, sidaas darteed dhammaan ururada Siyaasadda ee is-diiwaan-geliyay,
waxaan ku boorinayaa in ay si waddaniyad leh isu abaabullaan, tartankana ugu
diyaar-garoobaan, Goloyaasha Baarlamaankana waxaan ka codsanayaa in ay
de-dejiyaan dhammaystirka wixii shuruuc ah ee ka dhiman doorashooyinka.
Guddiga doorashooyinkana,
waxaan ku boorinayaa in ay si daacad ah u hagaan tartanka. Mar labaad ummadda
Somaliland guddo iyo dibad-ba, waxaan uga mahad-naqayaa qiirada iyo waddaniyada
ay ka muujiyeen aaskii Madaxweynaha iyo Jiritaanka Somaliland, labadaba.
18-ka May Maxay Ku Suntan Tahay, Yeyse U Suntan Tahay
Marka aad maqasho maalin
hebla’ ama sannad-guuradii maalin heblaayo, waxaad markiiba yaqiinsanaysaa in
ay tahay maalin suntan, laakiin yey u suntan tahay iyo maxay ku suntan tahay
ayay noqonayaan su’aalaha ku xigga ee maskaxdu is-weydiinayso, jawaabna u
raadinayso.
Waxa hubaal ah samaan iyo
xumaan-ba in ay jirto, wax ay maalintaasi muddatay oo lagu xusuusto iyo cid ay
taariikh u tahay.
Somaliland, waxay leedahay
maalmo badan oo mid waliba wax ku suntan tahay, laguna maamuuso.
Tusaale ahaan, 26-ka Juun
waa maalintii Gobonimada laga qaatay Mustacmaradii Ingiriiska, 6-da April waa
xuska aasaaskii SNM, 17-ka October waa maalintii Shuhaddada SNM, 18-ka May-na
waa maalinta Dib-ula-soo-noqoshadii madaxbannaanida Somaliland.
Maalmaha Ciidamada iyo kuwa
Caalamiga ah ee aynu adduunyada la wadaagno , ayaa intaa dheer, waxaynuna
maqalnaa in badan oo heeso qiiro iyo shucuur leh oo lagu cabirayo qiimaha
maalintaas iyo inta ay le’eg tahay guusha ama taariikhda ay ku suntan tahay. Ma
aha durbaan iyo hees keli ah oo ay iska tuntaan dadka ay maalintaa la soo
gudboonaataa, balse waa farriin uu jiilba jiil u gudbinayo oo ay ummaddaasi
boqollaal sannadood u hesho taariikh ay ku abtirsato.
Dhinaca kale waxa mudan in
maskaxda lagu hayo in taariikhda Qaranka Somaliland ee Toban jirka baarka la
dhaafay, ha noqoto mid la fac ah ama mid guun ahba ay beddeshay maalmo
taariikhda ummaddan soo maray, sida 1-dii July oo ahayd maalintii Midnimada
Soomaaliyeed iyo 21-kii Octoobar oo iyada aan ka dambayn cidii gaar ugu
suntanayd ama ku calaamadsanayd guusheeda, halka 1-da July dadkii suntaday ay
ku kala qaybsan yihiin.
Haddaba, 18-ka May oo
shalay la xusay 11-guuradeedii, maxay ku calaamadsan tahay, yayse u suntan
tahay, maxayse farriinta ama dhambaalka ay xambaarsan tahay ee ay u gudbinaysaa
Carruurta ama Jiilasha dambe.
Shaki kuma jiro, murana
kama taagna in dad badan oo reer Somaliland ahi ay ku xusuustaan 18-ka May,
halgankii hubaysnaa ee uu ururka SNM dalka kaga saaray ama kaga xorreeyay
Rajiimkii Siyaad Barre oo uu taliskiisii tacadi badan u geystay dadka ku dhaqan
gobolladan, taas oo maalintaas gaar ugu calaamadinaysa SNM.
Inkasta oo SNM lahayd
hogaaminta iyo taariikhda 18-ka May, haddana maalintaasi waxay ahayd mid ka
ballaadhan intaa oo leh, macno midaynaya Somaliland oo dhan oo dadkeedu hore
ugu kala qaybsanaa halgankii hubaysnaa ee SNM, taliskii Siyaad Barre-na iskaga
hor keenay Qabaa’il. Waxa ay maalintaasi meel isugu keentay labadii qof ama
qolo ee xabadda iskaga soo horjeeday ee reer Somaliland. Waa maalintii ay reer
Somaliland ku guulaysteen Nabadda iyo Xasiloonida ay Soomaalida kale iyo
Caalamkuba ku majeertaan, waa maalin dib u xustay halgankii wada-jirka ahaa ee
ay dadka reer Somaliland gobanimadooda kaga dhacsadeen Mustacmaradii
Ingiriiska.
Xuska shalay ee
Sannad-guurada 11aad, waxa lagu tilmaami karaa xuskii ugu nasiibka badnaa ee
soo mara muddadaa Somaliland, waayo, waxa ay timi iyadoo uu badka yaal
markhaati cad oo tilmaamaya, sida ay maalintaasi u midaysay dad markii hore wax
ku kala qaybsanaa ama isku diiddanaa, taas waxa markhaati u ah hogaamiyaha
Somaliland ee wakhtigan Mudane Daahir Rayaale Kaahin, wuxuu 12 sanno ka hor ka
mid ahaa Saraakiishii sar-sare ee Taliskii Siyaad Barre ee ay SNM dagaalka
hubaysan kula jirtay, hase yeeshee heshiiskii nabadeed ee ay beelaha Somaliland
ku gaadheen Berbera, wax yar ka hor intii aan lagu dhawaaqin Madaxbannaanida
Somaliland kadib, waxa uu ka mid noqday ergooyinkii shirkii Burco ee go’aamiyay
Gooni-isu-taagga Somaliland, isaga oo Mudane Daahir Rayaale Kaahin ka soo
jeedda beelihii aan taageeri jirin SNM ama lagu tirin jiray in ay taageeradoodu
u badnayd dhinaca dawladii Siyaad Barre, Mudane Rayaale-na maanta oo ay tahay
11-guuradii ayuu Madaxweyne ka yahay, taasina waxa ay dhab ahaan qeexay waxa ay
tahay 18-ka May oo ah maalin midaysay Somaliland, meeshana ka saaraysa in ay
SNM-uun taariikhdu tahay.
Laakiin, maalinta saamaynta
baaxaddaa leh waa la hagraday, waayo looma samayn fariimo suugaaneed ama
dhigaal taariikheed oo Jiilasha dambe iyo da’ yarta hadda joogtaba u qeexaya
waxa ay maalintaasi ku suntan tahay, ficliyan-na uma wada-gaadhsiisna
Somaliland oo dhan, sida maalmaha taariikhiga ah qaarkood. Inkasta oo ay ka
fadilan tahay maalmaha taariikhiga ah ee SNM gaarka ugu suntan oo sannadahan
dambe soo hadal-qaadkooda iyo xuskooda dawladdu hoosta dhigtay oo ay si ula-kac
ah ciiro loogu shaqlay.
Si kastaba ha ahaatee,
Madaxweyne Rayaale iyo ragga Xukuumaddiisa waxa la gudboon in guusha ay ku
suntan tahay 18-ka May ay ka dhigaan astaan midaysa dadka Somaliland oo uu
qofkasta oo dalkan u dhashay ku dhaato, si taas loo gaadhana 18-ka May-na aanay
u noqon dhacdo-taariikheed dadkii suntaday kala qaybisa, sida 1-da Julaay, waa
in Muwaadiniinta xaq-soor iyo cadaalad ay dhib iyo dheefba ku wadaagaan midhaha
ku dhashay maalintaa, waana in aanay noqon mid cid gaarra u tamarisa.
Sidoo kale, waa in aan
18-ka May lagu khaldin maalmaha kale ee u suntan halgankii SNM, isla markaana
waxa Mudane Rayaale iyo ragiisa ku waajib ah in ay tix-gelin weyn siiyaan
taariikhaha sida gaarka ah ugu suntan halgankii SNM oo aanay isku deyin in ay
masaxaad mariyaan ama cabudhiyaan, cuqdadna aan la kala qaadin.
Sidee
Gobollada Somaliland Looga Xusay Maalinta 18 May
|
|
Burco (Haatuf): Dabbaal-degyo lagu xusayo sannad-guuradii 11aad ee kasoo wareegtay markii lagu dhawaaqay lasoo noqoshada madax-bannaanida Jamhuuriyadda Somaliland ayaa shalay ka dhacay dhammaan gobollada dalka.
Xuska maalinta qaranimada Somaliland ee 18 May, meelaha sida weyn looga xusay waxaa ka mid ah gobollada Togdheer, Sanaag, Saaxil iyo Awdal. Waxa kale oo munaasabadaha xuskaa lagu qabtay degmooyinka Gebilay, Sheekh, Caynabo, Ceel-afweyn, Bali-gubadle iyo Salaxlay.
Xaflad si weyn loo soo agaasimay oo lagu xusayo sannad-guurada 11aad ee ka soo wareegtay lasoo noqoshadii qaranimada Somaliland, ayaa lagu qabtay fagaaraha Khayriyada ee magaalada Burco.
Duqa Burco Maxamed Cali Maxamuud oo munaasibaddaa ka hadlay ayaa tilmaan ka bixiyay qiimaha ay maalintani u leedahay shacbiga reer Somaliland iyo sida loogu baahan yahay in ilaashado xorriyaddaa qiimaha leh.
“Dadka reer Burco way ka muuqataa siday u danaynayaan qaranimada, markhaatina loo dooni maayo, waayo sidaad isugu soo baxdeen ayaa caddaynaysa,” ayuu yidhi Duqa Burco.
Maayorku waxa kale oo uu ka hadlay arrimaha nabad-gelyada, wuxuuna sheegay in arrimaha dhulku ay fure u yihiin iska-horimaadyada Burco ka dhaca waqtiganna xaaladdu ay si weyn uga duwan tahay waqtigii uu xilka qabtay.
Maxamed Cali, wuxuu intaa ku daray in hubka sharci-darrada ah ee magaalada lagu sitaa uu qayb laxaad leh ka qaato deggenaansho la’aanta mararka qaarkood dhacda.
Xuska munaasabadda 18 May, waxaa ka soo qaybgalay dadweyne aad u tirobadan oo isugu jira siyaasiyiin, ganacsato, aqoonyahano, culimaa’udiin, iyo dumar iyo caruur aad u tiro badan.
Ugu dambayna waxaa ereyo gunaanad ah halkaa ka soo jeediyay Badhasaabka gobolka Togdheer Cali Cabdi Hurre, wuxuuna sheegay inaan Somaliland goosan, balse ay lasoo noqotay madaxbannaanideedii. Isaga oo arintaa ka hadlayana wuxuu yidhi; “Maanta maaha waynu goosanay, laakiin waxaynu lasoo noqonay qaranimadeenii.”
Badhasaabka Togdheer wuxuu ku dheeraaday oo uu si qoto-dheer uga hadlay nabadgelyada oo uu sheegay inay khatar ku hayaan dad hubaysan oo falal fool xun ka fuliya magaalada, kuwaas oo uu tilmaamay in aanay keligood waxba ka qaban karayn haddii aanay shacbiga gacan ka helin.
“Waxaynu ognahay in maalin aan dil dhicini inaanay jirin, waxaana nasiib-darro ah inaan gacan ku dhiiglihii cidina soo qabanayn oo uu reero dhan dabada gelinayo.”
Sidoo kale magaalada xarunta u ah gobolka Awdal ee Boorama ayaa si ballaaadhan looga xusay munaasabadda qaranimada Somaliland, kulan si weyn loogu soo baxay ayaa lagu qabtay garoon ku yaala badhtamaha magaalada.
Badhasaabka gobolka Awdal, Maxamed Faarax Bahdoon, oo fagaaraha dadka kala hadlay ayaa ka warramay taxanihii taariikheed ee loo soo maray lasoo noqoshada madax-bannaanida Somaliland.
Sidoo kale magaalo-madaxda gobolka Saaxil ee Berbera ayaa xalay cawaysinkii lagu qabtay xaflad ballaadhan oo lagu xusayo munaasibadda 18 May, waxaana xafladdaa ka hadlay Badhasaabka gobolka Xasan X. Maxamuud (Xasan-gadhweyne), iyada oo ay ka soo qaybgaleen boqolaal dadweynaha reer Berbera ahi, waxayna wararku sheegeen in xuska habeenimadii looga dhigay kadib markii maalinimadii la qaban kari waayay jewiga oo kulul dartii.
Waxa kale oo xaflado kuwaa la mid ah lagu qabtay dhammaan magaalooyinka dalka Jamhuuriyadda Somaliland.
Isticmaalka
Maandooriyeyaasha Iyo Sharciga
Waa lagama maarmaan ogaanshaha wuxuu sharcigu ka qabo maandooriyeyaasha.
Maandooriyeyaasha caanka ah
sida Heroin ma aha sharci isticmaalkeeda iyo haysashadeedu, laakiin waxaa jira
maandooriyeyaal labada noqon kara sharci iyo kontarabaan.
Waxaa jira kiniino saameyn
ku leh oo noqon kara maandooriyeyaal marka aanu dhakhtar kuu qorin, laakiin
haddii dawo ahaan dhakhtar kuugu qoro aan ahayn maandooriye.
Waddamada qaar ayaa leh
sharci sigaarka aan laga iibin da’da carruurta aan qaangaadhka ahayn.
Waxaa jirtay in qarnigii
19aad dalka Maraykanka aanay maandooriye ka ahayn maandooriyeha hadda loo
yaqaan “Laudanum”.
Laudanum, waxay
dhakhaatiirtu u qoraan si ay isticmaalaan xubnaha qoyska ee leh da’aha kala
duwan ilaa carruurta, markaa isticmaalkii Laudanum ayaa aad ugu baahay carriga
Maraykanka, malaayiin dad ah ayay noloshoodu yeelatay baahi joogto ah oo la
xidhiidha isticmaalka Laudanum.
Mushkiladaha ka soo fool
yeeshay arintan ayaa aad u soo gaadhay dhakhaatiirta, arintaas oo u gudubtay
dawladda Maraykanka, markaa waxaa soo baxay shuruuc adag oo mamnuucaya
haysashada iyo isticmaalka Laudanum.
Waxaa kale oo jiray in
sannadkii 1960 in la soo saaray daawada Amphetamines, isticmaalkooduna wuxuu
gaadhay ilaa in ka badan hal bilyan oo daawo ah.
Dad badan ayaa Amphetamines
u isticmaalay si ay u yareeyaan miisaanka xajmiga jidhkooda, qaar kalena waxay
u isticmaaleen si ay nafis uga dareemaan buuq iyo culays ka saarnaa madaxa iyo
jidhka ama inay daalka ka bi’iso.
Amphetamines, waxay lahayd
waxyeelo la socda isticmaalkeeda (side effects) iyo iyada oo keenaysay in qofku
yeesho baahi joogto ah oo ay noqoto balwad halkii ay dawo ka ahayd.
Si khaldan u isticmaalka Amphetamines
ayaa sare u kacay sannadkii 1970 ay uu koongareesku ka soo saaro sharci
mamnuucaya soo saarka iyo isticmaalka Amphetamines, iyada oo si gaar loo xusay
inaan dawadani wax-tar u lahayn dhinaca miisaan-dhimista jidhka iyo inay weliba
dhinacaas keento khatar caafimaad.
Maandooriyeha Marijuana
ayaa ka mid ah kuwa halista ah ee lagu magacaano daroogooyinkii maskaxda
beddelayay (Psychoactive drugs).
Marijuana waxaa la
xaqiijiyay inay waxyeelo gaadhsiiso jidhka iyo maskaxda qofka oo ay u keento
dhibaato caafimaad, waana ka koontarabaan inta badan dunida.
Waxaase hubaal noqotay in
isticmaalka Marijuana ee dhallinyarada uu u keeno arrin weyn oo meel madow ku
rida mustaqbalkooda oo ka xannuun iyo tiiraanyo badan sida fudud ee ay
dhallinta qaarkood u bilaabaan isticmaalkeeda oo ka yimaada dhinaca asxaabta ay
ku saaxiibeen jiilka dhallinyaronimo iyo marar qaarkood dadka wada shaqeeya iyo
fikradda khaldan oo qofka dhallinyarada ah loo huwiyo halista runta ah ee ay
keenaan isticmaalka maandooriyeyaashu.
Xannuunka Maskaxda (Psychoses)
Dadka xannuunkani ku dhaco qaar ayaa yeesha waxa loo yaqaan (Hysterical Disorder), xaaladdan qofka ay kala soo gudboonaato dhinaca maskaxda waxa uu ku caan yahay in uu noqdo qof didsan, ficil aan xad iyo kantarool lahayna kaga jawaabo wixii lasoo dersa.
Dadka uu ku dhaco
xannuunkani waxay soo bandhigaan cabasho farobadan marka ay la soo deristo
dhacdo fudud oo si fudud u xalin karo ama aan dhibaataba ahayn marka ay la
dreisto qof maskaxda ka fayow.
Sababta uu qofkan xannuunka
maskaxda qabaa uu cabashada u badinayaa waxay tahay xannuunkan oo ku beera
qofka inay ka lunto isku kalsoonida uu qofka caadiga ahi ku maareeyo
dhacdooyinka la soo dersa, waxaanu qofkan uu (Psychoses) ee yeesha astaantan
(Hysterical), wuxuu u baahdaa inuu u bandhigo dad badan dhacdada fudud ee la
soo derista oo ay markaa la xaliyaan arrintan la soo deristay, maadaama uu
xannuunka awgii rumaystay inaanu lafihiisa keligii wax qabsan karin.
Waxaa iyana jirta astaan
kale oo lagu arko qofka uu ku dhacay xannuunkan maskaxdu sida qofka yeesha
gooni-socodka (Anti social personalities).
Dadkan gala xaalada
gooni-socodka ahi waxay yeeshaan dareen ay jawaab khaldan ka bixiyaan wixii
dhexmara dadka kale, maadaama ay yihiin kuwo isku buuqsan, cabudhsan oo
xanaaqsan marwalba (psychopaths).
Markan qofka xannuunkan
qaba waxay dadku ugu yeedhaan ama ku xantaan waa danayste (selfish),
qayru-mas’uul (irresponsible), mudayac
(uncaring) iyo qof aan waxba ku qaadan dhacdooyinka waayo-aragnimo ee soo mara.
Xannuunka maskaxdu wuxuu isku
rogaa markuu muddo hayo qofka isaga oo aan dareemin wuxuu sameeyaa xannuuno
kale oo uu qofku dareemo sida dhabar-xannuun, madax-xannuun, xiiq iyo Gastorida
loo yaqaan Alsarka (Icer).
Heerkan marka uu xanuunkii
maskaxdu isu beddelo xannuunadan aynu xusnay waxaa lagu magacaabaa
(psychosomatic).
Dhakhaatiirta ka hawlgashay
daawaynta cudurada maskaxda ayaa tilmaamay inaan inta badan si dhab ah loo
aqoonsan sababaha dhaliya cudurada maskaxda, laakiin haddana waa la daweeyaa
cudurada maskaxda, waxaana la adeegsadaa laba nooc oo daaweyn ah, sida daawo uu
qofku qaato (drug therapy), ama si cilmi-nafsi ah oo qofka loo daaweeyo
(psychotherapy).
Daawo-siinta
(Drug Therapy)
Sannadkii 1950-kii ayaa dunidu aad ugu hawlgashay soo saarka dawooyinka lagu daweeyo cudurada maskaxda, waxaana la soo saaray dawooyin badan oo wax weyn ka taray dhibaatooyin halisa oo ay xannuunada maskaxdu leeeyihiin. Dad badan oo bukaan-socod ahaana waa lagu daweeyay.
Xaaladaha qaar ee xannuunka
maskaxda waxaa la isugu dhaffaa bukaanka labada nooc ee daaweynta dawo-siinta
(Drug Therapy iyo tan cilmi-nafsiga ama talooyinka iyo habdhaqan beddel lagu
daweeyo qofka (psychotherapy) (Behavior Therapy).
Dhinaca kale dawooyinka loo
isticmaalo xannuunada maskaxda waxaa dhacday in lagu arkay inaanay dhab ahaan u
daaweyn xannuunka maskaxda ee ay qofka ka jebiyaan xannuunka markaa haya.
Waxaa kale oo ay kiniinada
ama irbadaha maskaxdu ay leeyihiin waxyeelo (side effect).
Si kastaba ha ahaatee
bukaan-socodka oo qofka lagu daweeyaa waxay ka wanaagsan tahay qofka lagu
xareeyo isbitaalada xannuunka maskaxda, marka la eego sida bukaan-socodku uu
noloshiisa caadiga ah uga qaybqaadan karo, haddana waxaa dhacda daaweynta
kiniinada ama irbadaha oo muddo dheer lagu isticmaalaa waxay keentaa bukaanka
oo daawada la qabsada, taas oo xaaladda caafimaad ee qofka sii xumaysa.
Lasoco…………..
WAADIGA CIYAARAHA
Taxanaha
Taariikheed Ee Koobka Adduunka
Waddanka Mexico ayaa noqday kii ugu horreeyay ee laba goor martigeliyay koobka adduunka, kadib markii laga xarrimay Colombia oo laga baqay inay ku hafato qaban-qaabada, maadaama sanad ka hor uu dhul-gariir tabaaleeyay qaybo badan oo agabkii ka mid ah, taasina ay muujisay inaanay ka dabbaalan karayn xilka 52 ciyaarood oo afar toddobaad oo xidhiidh ah soconayay. Siddeed kooxood oo ka mid ah 24-ka dal ee u soo gudbay ciyaaraha aya ku hadhay wareegii ugu horreeyay oo ahaa 36 ciyaarood, kuwaas oo kala ah; Algeria, Canada, Hungary, Iraq, Northern Ireland, Portugal, Scotland iyo South Korea.
Waddamada Argentine, Belgium, Brazil, Bulgaria, Denmark, England, France, Morocco, Paraguay, Poland, Spain, The USSR, Uruguay, iyo West Germany, dhammaantood waxay u soo gudbeen wareegyada qoor-qabadka (knockout), waxaa intaa weheliyay waddankii tartanka martigeliyay iyo kii horyaalka difaacanayay. Koobkaasina wuxuu noqday kii ugu wanaagsanaa ee la qabto tan iyo sannadkii 1970, oo Mexico qudheedu martigelisay.
Kulamadii ay ciyaartay kooxda tartanka martigelisay waxay ahaayeen kuwo telefishanku ku soo celcelinayay markaan ciyaaraha kale soconayn.
Kooxdii dalka Midowga Soofiyeeti (the USSR), ayaa ku tumatay Hungary oo ay 6-0 ku dirqiday kahor intii aanu xulka Belgiumku si layaab leh ugaga adkaatay kulankii wareegii ugu dambeeyay. Ciyaaryahanka reer Northern Ireland ee Pat Jennings, ayaa u dabbaal-degay sannad-guuradiisii 41aad markii uu dhammaystay kulankii 119aad ee uu waddankiisa u safto, halka kooxda Morocco oo qaybteeda ugu sarraysay ay isku beegmeen West Germany, oo ay wareegii labaad isku arkeen, laakiin waxay ku hadhay gool waqti dambe laga dhaliyay.
Faransiiska oo ku guulaystay kulankii tartanka, ayaa rigoorayaal ku saaray Brazil, kadib markii kulankii wareega saddexaad ay 1-1 isla dhaafi waayeen, balse kooxdii qiimahaa lahayd ee koobkaa ku guulaysatay waxay noqotay tii uu hoggaaminayay xiddiga laga wareeray ee Diego Armando Maradona.
Maradona oo sannadkii ka horreeyay fursad u waayay ayaa tarankaa kuusha iskaga jaray, wuxuuna si xatooyo ah ku dhaafay kulankii England, kahor intii aanu si layaab leh u garaacin Belgium iyo Germany. Argentina ayaa laba gool ku hormartay kulankii Aztec Stadium, laakiin Germany may quusan tan iyo dhammaadkii ciyaarta oo laga horqaaday koobkii oo ay markii labaad Argentina ku guulaysatay.
Diego Maradona dedaalkiisii ugu weynaa wuxuu ku bixiyay kulankii ay England la yeesheen, wuxuuna ku dhaqaaqay dedaalkii ugu sarreeyay ee inta taariikhdu xustay, wuxuuna si aan shaki ku jirin u hantay xiddigii tartankaa ugu wanaagsanaa. Maradona wuxuu dunida oo dhan ku baahay markii uu dhaliyay goolkiisii koowaad ee ciyaartii ay la yeesheen England oo gacan ahaa. Garsoorihii ciyaarta dhexdhexaadinayay ayaa noqday ka keliya ee aan arkayn gacantaa, waayo intii aanay ciyaartu dhammaan ayay kamaraduhu ku soo celceliyeen sidii khaladku u dhacay, goolkaasina wuxuu caan ku noqday goolkii gacanta ee shilka ahaa. Kulankii kamadambaysta ahaana wuxuu ku dhammaaday 3-2 ay Argentina ku badisay. Tartankaa waxaa gooldhalinta qaaday ciyaaryahanka Ingiriiska ah ee Gary Lineker oo dhaliyay lix gool.
Dalka Argentina waxaa kulankaa uga qaybgalay.
Argentine: Pumpido, Cuciuffo, Olarti Coe Chea, Ruggeri, Brown, Giusti, Burruchaga (Toobbiani), Batista, Valdano, Maradona (Kabtanka), Enrique.
West Germany: Schumacher, Berthold, Breiegel, Jakobs, Foster, Eder, Brehme, Mathaus, Allofs, (Voller), Magath (D. Hoeness) Rummenig (Kabtanka).
Italy 1990
Koobkii Talyaaniga lagu qabtay ee sannadkii 1990 wuxuu ahaa mid nasiib-darro ku riday rajadii ay filayeen ciyaartoyga Paul Gascoigne, Gianluca Vialli iyo Roger Milla, iyada oo ciyaartoy tiro yari ay magacyadooda kor u qaadeen.
FIFA, waxay adkaysay garsoorida ciyaaraha waxayna cadaadis saartay khaladaadka ay galaan ciyaaroyga cagahooda ku shaqaysta.
Tartankaasi wuxuu noqday kii ugu khaadhadhka badnaa, natiijadii lasoo saaray dhammaadkii ciyaaruhuna waxay noqotay 164 kaadh oo huruud ah iyo 16 kaadh oo casaan ah. Kala-badh khaladaadkaasi waxay ka dhaceen ciyaarihii ay yeelatay Argentina oo koobka difaacanaysay.
Waxay ku bilowday ciyaar-wanaag ugu filan inay Cameroon garaacdo kooxdii koobka haysatay oo ay kaga badisay goolkii uu dhaliyay Oman Biyick, iyaga oo sagaal ciyaartoy oo keliya ah.
Kooxda Afrika waxay markale 2-1 ku legeday Romaina, kahor intii aanay goolal kuwaa la mid ah kaga badin Colombia, oo ay wareegii labaad ku kulmeen. Cameroon waxay soo bandhigtay ciyaaro medadaalo weheliso, laakiin khaladaadkooda ayaa ahaa mid aad u badan gaar ahaan Maradona iyo Cannigia oo ay ku urureen kulankii furitaanka.
Waxaa kale oo ka mid ahaa kulankii ay ku hadheen ee wareega saddexaad, kaas oo laga dhaliyay laba khalad oo ay ka galeen Gary Lineker, oo laga dhigay rigoorayaal, kulankaasna waxay la yeesheen kooxda England.
Tallaabadii FIFA ku goosatay inay adkaysto garsoorka ayaa murugo ku keentay kooxda Argentina oo koobkii lagaga qaaday, kulankii kamadambaysta oo ay u qalantay inay ku guulaysato.
Dadka ciyaaraha ka faalooda ayaa tilmaamay inay arrin adag ahayd in kulankaa laba ciyaartoy laga saaro kahor intii aanay Argentina koobkii ku waayin rigoore lagu dhigay. Tallaabadaasi waxay cannaan xad-dhaaf ah u soo jiiday FIFA, oo niyad-xumo weyn dunidu u qaaday, taas oo markii dambe keentay in sannadkii 1992 ay soo saarto xeer ay ku mamnuucday in goolhayeyaashu gacanta ku qabsadaan kubbad saaxiibadii u soo baaseen.
Waxa kale oo tartankaa qayb ka ahaa waddamada kala ah; Austria, Belgium, Brazil, Czechoslovakia, Egypt, Eire, Holland, south Korea, spain, Sweden, the UAE, the USSR, The USSR, Uruguay, iyo Yugoslavia.
Tartankaa waxaa gooldhalinta u qaatay weeraryahanka Talyaaniga ah ee Schillaci oo dhaliyay shan gool.
Germany: Illgner, Berthold (Reuter), Kohler, Augent Haler, Buchwald, Brehme, Pen, Littbarski, Hassler, Matthuas (Kabtan) Voller, Klinsman.
Argentina: Goycochea, Lorenzo, Serrizuella, Sensini, Ruggeri (Monzon), Simon, Basuado, Burrachaga (Calderon), Maradona (Kabtan), Troglio, Dezotti.
Lasoco cadada dambe qayb kale oo ku
saabsan taariikhda koobka adduunka….