Haatuf News

Hargeysa (Haatuf): Xubnihii ugu horeeyey ee salaadiin reer Somaliland ah ayaa todobaadkii hore u dhoofay shirka Kenya ee kooxaha Soomaaliya, iyaga oo halkaa ku tegay casuumad la sheegay inay ka heleen shirkaa, waxayna xubnahaasi ahaayeen wefti garaado ah oo reer Sool ah.
Weftiga garaadada ah oo uu horkacayey Garaad Saleebaan Garaad Maxamed waxa kale oo xubno ka ahaa Garaad Abshir Saalax iyo nin la yidhaahdo Boqor Daba-gooye, waxayna ka bixitimeen magaalada Laascaanood.

Inkasta oo aanay si rasmi ah u soo shaac bixin, haddana waxay wararku tibaaxeen in qaar badan oo ka tirsan salaadiinta reer Somaliland lala soo sameeyey xidhiidho, kuwaas oo lagu muslaxayo inay ka soo qayb galaan shirka Nairobi, laakiin ilaa hadda inta la ogyahay waxa baqoolay dhawrka Garaad ee Laascaanood ka tegay, waxaase jira xubno kale oo laga dareen qabo inay u hanqal taagaan tegista shirka.

Shirkaa hadda Nairobi ka socdaa oo noqonaya shirkii 14aad ee loo qabto kooxaha Soomaalida waxay kooxaha qaban qaabinaya ee ururka IGAD iyo midawga Yurub ay ka mid yihiin ku halan-halayaan inay shirkaa ka soo saari doonaan dawlad, dawladaana ay dhabta saari doonaan si ay u noqoto mid shaqaysa.

Inkasta oo aanay Somaliland shirkaa qayb ka ahayn bilawgiina la sheegay inuu shirkaasi yahay mid loo qabtay kooxaha Soomaaliya oo kaliya, balse aanay Somaliland ku shaqo lahayn, haddana dhawrkii todobaad ee ina dhaafay waxa soo yeedhayey sawaxan iyo qaylo ka imanaya kooxaha Soomaalida ee halkaa ku shirsan, kuwaas oo leh waa in ilaw iyo ilawba Somaliland meesha la keenaa, iyaga oo shir gudoonka shirkaa oo ah diblomaasi reer Kenya ah ku eedeeyey inuu Soomaalida kala googoynayo, iyaga oo tusaale u soo qaadanaya Somaliland oo shirka ka maqan. Taasina waxay keentay inay guddiga IGAD ee shirka hogaaminayaa yidhaahdaan waxaanu Somaliland u diraynaa wefti ku soo qanciya inay shirka yimaadaan, laakiin taa dawladda Somaliland waxay kaga jawaabtay inaanay weftigaa qaabilayn, kalana hadlayn mawduuca ay u socdaan, sidaa daraadeed weftigaasi ilaa hadda may iman, lamana oga inay baaqdeen iyo inay iman doonaan.

Ninka madaxda ka ah maamulka goboleedka Puntland C/Laahi Yuusuf Axmed oo ka mid ah ragga uu shirka Nairobi u siraadan yahay, kuna rajo weyn inuu helo mid ka mid ah xilalka ugu sareeya ee dawladda lagu dhololayo in halkaa laga dhiso, ayaa dhawaan ku dhawaaqay gobol cusub oo uu ugu yeedhay Cayn, kaas oo uu sheegay inay magaalo madaxdiisu tahay degmada Buuhoodle, uuna yahay gobol ka tirsan Puntland, isla markaana C/laahi Yuusuf waxa uu shirka Kenya hor dhigay hindise odhanaya waa in ciidamada nabad ilaalinta ee ay Afrikaanku doonayaan inay keenaan Soomaaliya la geeyo gobolada Sool iyo Sanaag, isaga oo ku andacoonaya inuu deegaamadaa xukumo, oo ay yihiin meelo ka tirsan maamul goboleedkiisa.

Su’aasha haddaba is-weydiinta lehi waxay tahay, haddii shirka Nairobi laga soo tol-tolo dawlad la mid ah tii lagu soo tol-tolay tuuladda Carta ee dalka Djibouti sannadkii 2000-kii, dawladdaasi saamayn intee le’eeg ayey ku yeelanaysaa Somaliland. Laakiin inta aynaan horta su’aashaa ka jawaabin aynu dib u eegno saamayntii ay Somaliland ku yeesheen maamuladii lagaga dhawaaqay meelo ka mid ah Soomaaliya, sida maamul goboleedka Puntland oo lagu dhawaaqay sannadkii 1998-kii iyo maamulkii kooxda Carta ee Muqdisho.

Markii la dhisayey maamul goboleedka Puntland ee xaruntiisu tahay Garoowe waxa shirkii lagu dhisayey ka qayb galay wufuud laxaadleh oo ka kala tegay gobolka Sool iyo degmooyinka bariga Sanaag oo ay degaan beelaha Hartiga Somaliland, waxaana wufuudaa hogaaminayey garaadada beelahaa, iyada oo ay inta badan garaadada waaweyn ee Reer Sool shirkaa tageen, kuna dhawaaqeen inay ka mid yihiin maamul goboleedka Puntland, halka uu dhinac kalena suldaanka beesha Warsengeli Suldaan Siciid Suldaan C/Salaan isna shirkaa u horkacay wefti culus oo beeshiisa ah.

Sidoo kale shirkii tuuladda Carta ee kooxaha Soomaaliya waxaa iyaguna ka qayb galay inta badan Garaadada waaweyn ee reer Sool, iyo salaadiin ka tirsan deegaamada galbeedka Somaliland, sida Suldaan Maxamed C/Qaadir, (Hargeysa) Suldaan Saleebaan oo reer Boorama ah
Waxa kale oo maamulkii C/Qaasim ee Carta lagu dhisay masuuliyiin sar-sare ka noqday siyaasiyiin reer Somaliland ah.

Inkasta oo ay madax dhaqameedyada reer Somaliland gaar ahaan beelaha bariga Somaliland intooda badani wax ka saxeexeen shirkii Burco ee lagaga dhawaaqay madax banaanida iyo gooni isku taaga Somaliland, haddana taa kuma ay ekaan ee inta badan si xoog leh ayey ugu milmeen maamul kasta oo lagaga dhawaaqay meel ka mid ah Soomaaliya. Sidoo kale waxa jira rag fara badan oo isaga kala gudbay maamulada Soomaaliya laga dhisay iyo maamulka Somaliland, kuwaas oo la odhan karo waa niman aan xuduud lahayn.

Waxa kale oo intaa dheer inay jiraan rag haddii ay doonaan maamulka Somaliland iyo maamulada Soomaaliya ka jira labadaba xilal ka haya.

Tusaale ahaan wareegto uu 25-kii July, 1999-kii soo qoray C/laahi Yuusuf Axmed oo uu ku magacaabayo xubnaha maamulka Ceerigaabo waxa uu ku sheegay inuu maamulka degmada Ceerigaabo u magacaabay: Cabdi Maxamed Guutaale Maayarka, Axmed Aw Cali Aadan ku xigeen, Cismaan Xasan Cadde xoghayaha Dawladda hoose, Maxamed Cabdi xisaabiyaha degmada Ceerigaabo, Faarax Hawre khasnajiga degmada, isaga oo C/laahi Yuusuf sheegay inay degmooyinka gobolka Sanaag maamulkiisa hoos yimaadaan, wuxuuna maamulkiisu bilawgii taageero ka helay dadka ku dhaqan deegaamada bariga Sanaag oo ay abtirsiimo wadaagaan. Laakiin inkasta oo ay beelaha bariga Somaliland si buuran uga qayb galeen dhismaha maamulka Puntland haddana taa kumay joogsan ee waxay markale aad u doogsin raaceen maamulkii Carta ee la magac baxay dawladda ku meel gaadhka ah ee Soomaaliya. Tusaale ahaan waraaq uu 4-tii March 2001-kii qoray suldaanka beesha Warsengeli Suldaan Siciid Suldaan C/Salaan waxa uu ku magacaabay madaxda maamulka ee degmooyinka bariga Sanaag, isaga oo waraaqdaa ku socodsiiyey madaxweynaha iyo ra’iisal wasaaraha dawladdii kooxda Carta, waxayna waraaqdaasi u qornayd: “mudanayaal waxaynu hore uga wada hadalnay telefoonka, waananu guda-galnay hawlihii, aniga iyo shacbigayguna boqolkii boqol waanu taageersanahay dawladda, waxaananu diyaar u nahay waxkasta oo lagu horumairnayo dalka.

Waxay balanteenu ahayd inaan idiin soo gudbiyo liisaska ciidanka booliska iyo maamulka, laakiin ciidamada booliska waxaan u xilsaaray inuu soo qoro sarkaalka Magaciisa la yidhaahdo C/laahi Cumar Cashuur, isagaana dhakhso idiinku soo gudbin doona, ka dib marka uu I soo mariyo waxaan ku soo hagaajinayaa Yuusuf Axmed Sareenle”.
Sidaa awgeed sida ku cad qoraalka Suldaanka gudoomiyaha degmada Laasqoray ee maamulkii kooxda Carta waxa loo magacaabay Cawil Maxamuud Cali Shire, ku xigeena Axmed Maxamed Axmed, xoghayaha dawladda Hoosena Cabdale Maxamuud Cabdi, iyo afar xubnood oo kale, laakiin ninka uu maamulka Carta u magacaabay maayarka Laas-qoray haddana waxa uu xil sare ka hayaa dawladda Somaliland.

Sidoo kale Maxamed Diiriye Xasan waxa uu maamulka Carta u magacaabay maayarka Degmada Badhan, laakiin dawladda Somaliland-na wuxuu ugu magacaabanyahay taliyaha guutada 93-aad ee gobolka Sanaag ee ciidanka Qaranka, sidoo kale ninka la yidhaahdo Muuse Jaamac waxa uu hayey taliyaha qaybta ciidanka qaranka Somaliland ee gobolka Sanaag, haddana taliyaha ciidanka daraawiishta kooxda Carta, sidoo kale Axmed Aadan taliye xigeenka ciidanka booliska Somaliland ee gobolka Sanaag, haddana taliyaha ciidamada daraawiishta ee kooxda Carta.
Laakiin intaas oo qudha maaha ee rag badan oo xilal ka soo qabtay maamulada lagaga dhawaaqay Soomaaliya ayaa haddana xilal ka haya Somaliland.

Inkasta oo aanay ka qayb gelida maamulada ka dhanka ah Somaliland aanay gooni u ahayn dadka deegaamada bariga Somaliland, haddana waxaan la dafiri karin inuu degaamada barigu yihiin hoy qal-qale, waxaana jirta duruufo iyo mawaaqif ay kaga duwan yihiin Somaliland inteeda kale, waxaana duruufaha ka kaw ah iyada oo aanu maamulka Somaliland marna si wanaagsan u gaadhin deegaamada bariga, laakiin waxa had iyo goor jirta dood soo noq-noqota oo odhanaysa, beelaha Hartiga Somaliland miyaa la fogeeyey, mise iyagaa axdigii ka baxay.

wakhtigan xaadirka ahna aad ayuu dhaq-dhaqaaqa C/laahi Yuusuf ugu soo fidayaa bariga Somaliland. Tusaale ahaan ciidamo tikniko wata oo ka tirsan maamulka C/laahi Yuusuf ayaa hadda fadhiya tuulada Guumays oo ku taal meel u dhaxaysa magaalooyinka Caynaba iyo Laascaanood.
Waxa kale oo la ogyahay inay dawladda Somaliland maamulayaashii iyo ciidamadii fadhiyey gobolka Sool ka soo rartay, oo ay keentay magaalada Caynaba, taasina waxay meesha ka saartay waxoogaa saamayn ah oo uu maamulka Somaliland ku lahaa halkaa, laakiin warar kale ee halkaa ka imanayaa ayaa sheegaya inay maleeshiyaadka Caynaba fadhiya in badan oo ka mid ahi ay ka diiwaan gashan tahay ciidamada C/laahi Yuusuf.

Ta kale maamulka C/laahi Yuusuf waxa uu inta badan cashuur ka qaadaa gobolka Sool, wuxuuna ciidamadiisa kantoroolada gobolka Sool fadhiya u sheegay inay cashuurta qaataan, laakiin taa macnaheedu maaha inuu maamulka C/laahi Yuusuf awood aad u shilis ku leeyahay deegaamada bariga Somaliland, waxaase lagu tilmaami karaa inuu si weyn u fadhataystay, hadana ugu soo fidayo, iyadoo dhinaca kalena aad moodo inuu dhaqdhaqaaqa maamulka Somaliland maalinba maalinta ka dambaysa meelo cusub oo uu awel saamayn ku lahaa ka sii tasoobayo, taasina ay ku timid dayac ka yimid dhinaca maamulka Somaliland, sidaa awgeed su’aasha meesha imanaysaa waxay tahay haddii maamul ku sheeg laga soo dhab-dhabo xaafada Imbagathi sidee buu Saamayn ugu yeelanayaa Somaliland.

Runtii haddii halkaa maamul lagu soo dhab-dhabo oo uu ku soo beegmo iyada oo ay xaaladdu caynkan tahay waxa hubaal ah inuu aad u fadhataysan karo deegaamo badan oo Somaliland ah, gaar ahaan deegaamada bariga Somaliland, oo ay had iyo goor maamulada samaysmaa saamayn ku yeeshaan.

Inkasta oo ay dad badan oo arrimaha siyaasadda indha-indheeyaa maamulka shirka Kenya laga soo dhab-dhabo ku tilmaameen mid aan waxba ka duwanaan doonin kii kooxda Carta ee meel-na u dhaafi kari waayey xaafadda Kaaraan ee magaalada Muqdisho, haddana haddii aanay dawladda Somaliland iyo dadkeeduba istiraatiijiyad adag ka yeelan, wax kasta oo kaga iman kara maamul halkaa laga soo magacaabo, waxa meesha iman doonta dil-dilaac hor leh oo ku yimaada Somaliland iyo deegaamadeeda, waayo waxaan la difiri karin dayaca maamul iyo habaca siyaasadeed ee maanta ka jira Somaliland, waxaana dad badan oo ka mid ah dadka arimaha siyaasadda Somaliland ka saadaaliya u muuqda werwer badan oo la xidhiidha wacyiga siyaasadeed ee Somaliland dul-hadhsanaya, waxaynuse ku war-sugaynaa bal waxa ay arimahoodu ku dambeeyaan Somaliland iyo nacabka u soo micilisanaya, mawqifyada ballan-baalista ah ee dadka qaarkii, dayaca shilis ee muuqda iyo siyaasadda baalku ka qoyan yahay ee hogaanka Somaliland.

Top

Madaarka Burco Iyo Duruufaha Dhexyaal

Burco (Haatuf): “Dhabbaha marka ay diyaaradi soo degtaba waanu u daba marnaa oo waxaanu ku samaynaa dayac-tir, waayo…”, sidaa waxa yidhi maamulaha madaarka magaalada Burco, C/raxmaan Yaasiin Axmed oo ka jawaabaya su’aalo laga waydiiyey xaaladda madaarka Burco, iyadoo ay madaarka Burco ka muuqdaan duruufo shilis oo dhinacyo badan leh. Laakiin A. Ducaale oo dhowaan booqasho ku tegay magaalada Burco ayaa warbixin nooga diyaariyey xaaladda madaarka Burco, isaga oo maamulaha madaarkaana wax ka waydiiyey xaaladda madaarka, waana tan warbixintii:

“Dhabbaha ay diyaaraduhu ka haadaan waxa dusha kaga daadsan quruuraxa loo yaqaan jayga, taas oo ay diyaaraha halkaa ka soo degaa isticmaalaan dhabbe aan laami ahayn, isla markaana madaarka Burco ma laha dayr bilixijaab uga noqda dadka iyo xoolaha debedda kaga iman kara, laakiin duruufaha madaarka Burco haystaa intaa kuma koobna waxaana dhibaatooyinka haysta ka mid ah dhul-boob ba’an oo saameeyey baaxaddii madaarka, taasina waxay keentay in dhabbaha diyaaraduhu ka haadaan ee ay degsiimadu u soo jirsato ilaa 25 M. sidoo kale madaarku ma laha baabuur dambis. “Baabuur dab damis hadda ma lihin, balse iminka ayaanu ka sugaynaa wasaaradda duulista hawada”ayuu yidhi maamulaha madaarku. Sidoo kale maamulaha madaarka oo aan waydiiyey sababta ay garoonka dayr ugu wareejin waayeen ayaa ku jawaabay “Hadda ayaanu sugaynaa in dayr lagu wareejiyo”, isaga oo intaa ku daray “Waxa kale oo naga dhiman rugley (Cagaf) aanu marba ku kab-kabno dhabbaha si ay u burburiso dhagxaanta iyo tuuraha ka soo baxa dhabbaha”.

Maamulaha madaarku waxa kale oo uu qirtay inay dhibaatada ugu darran ee haysataa ay tahay dhul-boob, laakiin mar aan waydiiyey inay mushkiladda dhul-boobka ee madaarka khatarta ku haysa kala hadleen dawladda waxa uu maamuluhu yidhi “Dawladda dhexe iyo ta gobolkaba waanu u gud-binay dhibaatada dhul-boobka”.

“Intan shaqaalaha madaarka ayaa iskaa wax u qabso ku dhisay oo madaarka ku kordhiyey”ayuu yidhi maamulaha madaarku, isaga oo farta ku fiiqaya qayb lagu kordhiyey dhererka dhabbaha, wuxuuna intaa ku daray “Laba suuli iyo beeraha qurxinta madaarka ayaanu iyagana samaynay”.
Ilaa 80 shaqaale ah ayaa madaarka Burco ka shaqeeya sida uu sheegay maamuluhu, kuwaas oo ka kala tirsan hayadaha kala duwan ee dakhli soo saarka ku shaqada leh.
Diyaaradaha Daallo iyo Star ayaa isticmaala madaarka Burco, waxayna duulimaadyadoodu u badan yihiin maalmaha Isniinta iyo Khamiista toddobaadkii. Laakiin maamulaha oo aa waydiiyey inta duulimaad ee bishii madaarka soo marta waxa uu ku jawaabay “30-40 duulimaad ay bishii noqonaysaa, diyaaradaha madaarka yimaadaana waxay u badan yihiin kuwa rakaabka, inkasta oo ay xamuulkuna yimaadaan”.

Dhinaca kalena marka aad eegto marrinka ay dadku ka soo degaan ama ka dhoofaan waxa ka muuqday cidhiidhi aad u badan, taas oo aanay haysan meel ay kala joogsadaan, laakiin maamulaha madaarka oo aan arintaa wax ka waydiiyey ayaa yidhi “Madaarkan markii la dhisay tirada dadka iman jiray aad bay u yaraayeen, hadana aad bay u bateen, markaa koleyba cidhiidhi waa jirayaa”.
Duruufaha kale ee madaarka haysta waxa ka mid ah, iyadoo uu dhismaha magaaladu dhinac walba ka dhaafay, taasina ay madaarka ka dhigtay mid xaafado ku dhex-jira, laakiin maamulaha oo aan waydiiyey inuu wax qorsho ahi taa uga meel yaal ayaa yidhi “Waxa qorshaha noogu jirta in madaarka magaalada laga durkiyo oo dhinaca debedda magaalada loo fidiyo”.

Sannadkii 1995-kii ayaa markii u horaysay madaarka Burco waxoogaa dayactir ah lagu sameeyey, laakiin dhabbuhu maadaama lagu goglay quruurux ama jay marka ay diyaaraduhu cabbaar isticmaalaan-ba waxay u geystaan duqad. “Dayactir joogta ah ayaanu ku samaynaa madaarka oo marka ay diyaaradi soo fadhiisataba, waanu u daba marnaa oo waxaanu isku sinaa tuuraha iyo dhagxaanta soo baxa marka ay diyaaraduhu maraan”.

Marka la eego xaaladda madaarka waxa ishaadu ku dhacaysaa duruufo iyo baahiyo badan oo ku xeerran, wuxuuse maamulaha madaarku sheegay inay baahiyahooda si joogta ah ugu gud-biyaan dawladda, gaar ahaan wasaaradda ku shaqada leh madaarada, laakiin mar aan waydiiyey su’aal ahayd wasaaradda duulista hawadu miyey idinka dhego-adayg tahay”, waxa uu ku jawaabay “Wasaaradda duulista hawadu aad bay noogu dhego nugashahay, masuuliyiinta wasaaradduna aad bay u daneeyaan baahiyahayaga”.

Dad aan la sheekaystay oo ka mid ah kuwa hawlaha madaarka u dhuun-daloola ayaa dhaliilay xaaladaha adeeg ee madaarka, laakiin maamulaha madaarka oo aan taa waydiiyey waxa uu kaga jawaabay “Adeegayagu waa mid aad u wanaagsan, oo amaan mooyee cabasho nooma timaaddo, shaqaalaha duulista hawada ee hadda ila shaqeeyaana waa kuwo tababaran”. Hase yeeshee mar aan waydiiyey inta uu le’eg yahay dakhliga madaarku soo saaraa waxa uu yidhi “Wax soo saarkayaga dhinaca dakhli soo saarku waa wanaagsan yahay, weliba xiligan waa xagaagii oo waa xiligii uu kor u kici jiray”. Laakiin inkasta oo maamuluhu ka gaabsaday inuu afka ku dhufto xaddiga dakhliga ay soo saaraan xogo u dhuun-daloola arimaha madaarka ayaa tibaaxay in dakhliga madaarku bishii gaadhayo ilaa 5000-US$. Laakiin warar la isla dhexmarayey ayaa tibaaxay inuu dhinaca dakhliga madaarka musuqmaasuq ka jiro oo uu jiro dakhli la lunsadaa, wuxuuse maamulaha madaarku taa kaga jawaabay “Ma jiro wax dakhli oo madaarka lagu lunsadaa, taasna aad baanu u koontaroolaa”.

Si kasta ha ahaatee madaarka Burco waxa uu u muuqday meel ay duruufo badani haystaan oo u baahan in wax badan laga qabto, iyada oo ay xaaladiisu u muuqato inuu hawlgabayo haddii aan si dhakhso ah wax looga qaban.”

Top

Gudoomiyaha Gobolka Awdal Oo Booqasho Ku Maraya Baki

Boorama (Haatuf): Guddoomiyaha gobolka awdal Maxamuud Sheekh Cabdilaahi ayaa shalay u kicitimay degmada Baki iyo deegaanka la xidhiidha.

Sida uu kusoo waramay weriyaha Haatuf ee Boorama Maxamed Cumar, Guddoomiyaha oo uu wax ka weydiiyey socdaalkiisa degmada Baki wuxuu u sheegay inuu halkaa u tegeyo si uu u dhexdhexaadiyo xalna ugu helo khilaaf dhinaca dhul-daaqsimeedka iyo dhulbeereedka ah oo soo galay ama ku yimi dadka ku nool deeganka Xamarta oo ka tirsan degmada Baki.

Guddoomiyuhu waxa kale oo uu sheegay in inta uu joogo dhulkaasi uu isugu yeedhi doono lana kulmi doono madaxdhaqameedyada iyo waxgaradka deegaankaasi isla markaana uu kala hadli doono sidii loo xallin lahaa waxa ay isku hayaan labada dhinac ee Xamarta muraankoodu ka dhacay, kaasoo dhawaan dib u soo cusboonaaday isagoo muddo dheer soo jiitamayay, kuwaasoo ka kala tirsan dad u dhashay deegaamada Gebilay iyo Baki.

Khilaafkan soo kala dhexgalay dadka ku nool deegaanka Xamarta ee ka kala tirsan labadaa degmo ayaa la kowsaday tan iyo markii Soomaaliland lagu dhawaaqay sannadkii 1991kii, xukuumada oo isku dayday inay khilaafkan wax ka qabatana ilaa imika looma helin xal waara.
Booqashadan Guddoomiyaha Gobolka Awdal ee hatan ayaa lafilayaa inay wax weyn ka tarto in khilaafkaasi lasoo af-jaro.

Top

Caynabo: Khilaafka Soo Jiitamay Iyo Isbedelka Lagu Sameeyay Maayarkii Iyo Ku-Xigeenkiisii

Caynaba (Haatuf): Maayarkii iyo maayar-xigeenkii degmada Caynabo, Cabdi Maxamed Axmed iyo Abokor Shidde Cali ayaa xilkii laga qaaday khamiistii toddobaadkii hore, ka dib markii ay xubnaha golaha degaanka Caynaba 7-dii bishan fadhi isugu yimaadeen, ka dibna cod u qaadeen labadaa masuul, sidaana kursiga kaga tuureen. Laakiin xil ka qaadista maayarka iyo maayar-xigeenka Caynaba waxay ka dambaysay khilaaf muddo soo jiitamay oo ka dhex-oogmay golaha degaanka degmada Caynaba, kaas oo si weyn u ragaadiyey geedi socodka maamul ee degmadaa, taasina waxay keentay inay wefti dawladda dhexe ka tirsani socdaal ku tagaan degmadaa si ay uga qayb qaataan maaraynta mushkiladdaa.

Weriye Axmed Aadan Yuusuf oo Haatuf ka tirsan ayaa warbixin noo soo diray sida ay arintaasi u dhacday iyo guud ahaan xaaladda Caynaba, waana tan warbixintii:

“7-dii ogost 2003 ayaa xilkii laga qaaday maayarkii iyo maayar-xigeenkii degmada Caynaba oo ka tirsan gobolka Sool, kuna taal badhtamaha magaalooyinka Burco iyo Laascaanood, waxayna xil-qaadista labadan masuul ka dambaysay khilaaf soo jiitamay oo ku sinaa wax yar ka dib markii la doortay golaha degaanka Caynaba.

Khilaafka iyo muranka golaha degaanka Caynaba waxa uu bilaabmay markii u horaysay ee la soo dhejiyey liiska magacyada xubnaha golaha degaanka, taas oo uu markiiba bilaabmay loollan la xidhiidha doorashada maayarka oo ay ugu yaraan laba nin ku tartameen, wuxuuna loollankaas oo isu bedelay xafiiltan ba’an waxa uu sababay inay degmadu muddo bilaa maayar noqoto, waxaase aakhirkii maayar loo doortay Cabdi Maxamed Axmed (Cabdi-Tuur), halka maayar-xigeenna loo doortay Abokor Shidde Cali. Hase yeeshee labadaa nin markii ay muddo aan ilaa laba bilood ka badnayn xilka hayeen ayaa waxa golaha degaanka ka dhex-aloosmay khilaaf cirka isku shareeray oo sababay inay hakad galaan geedi socodka hawlaha maamul ee degmadu, isla markaana khilaafkaa waxay arintiisu gaadhay ilaa dawladda dhexe, taas oo ugu yaraan hal mar magaalada Hargeysa loogu gar-naqay khilaaf maamul oo ka dhex-oogmay maayarka iyo xog-hayaha dawladda hoose, iyadoo ay arintooda ka garnaqeen masuuliyiinta sare ee wasaaradda daakhiliga.

Laakiin taasi wax midho ah ma dhalin ee arintu way sii xumaatay, waxaana si isdaba joog ah u soo yeedhayey qaylo-dhaan xaaladda ka dayrinaysa.

4-tii Ogost, 2003 waxa magaalada Caynaba gaadhay wefti uu horkacayo badhasaabka togdheer Cabdi Xuseen Dheere oo uu ka mid yahay taliyaha qaybta booliska togdheer, Cabdi Ibraahin-Dib-udhace, kuwaas oo ay ujeedada socdaalkoodu ahayd inay qayb ka qaataan mushkiladda meesha taal, balse sidoo kale wefti dawladda dhexe ka socda oo uu hogaaminayo wasiirka caafimaadka, Cismaan Qaasin Qodax, uuna ka mid yahay wasiiru-dawlaha arimaha gudaha Ina-waqaf ayaa iyaguna habeenimadii Ogost, 5, 2003 gaadhay magaalada Caynaba, iyaga oo ka bixitimay Hargeysa, waxayna weftigaasi ka koobnaayeen shan xubnood. Weftigaas oo halkaa joogay muddo saddex maalmood ah waxay markiiba isugu yeedheen madax-dhaqameedyada, aqoonyahanada iyo wax garadka reer Caynaba, kuwaas oo ay wax ka waydiiyeen xaaladda meesha taal iyo sida xal loogu heli karo khilaafka dhexyaal xubnaha golaha degaanka ee ragaadiyey hawlihii degmada. Sidoo kale waxay isugu yeedheen xubnaha golaha degaanka, waxayna duqayda iyo wax garadka reer caynaba kulan ay weftigaasi qabteen ka soo jeediyeen cabatino iyo dhaliilo ku waajahan golaha degaanka Caynaba oo ay ku tilmaameen kuwa gabay masuuliyaddii loo doortay. “Golaha degaanku wuu gabay hawshii aanu u igmanay, markaa waxaanu codsanaynaa hadii la kala diri karayo in dhamaantood la kala diro”ayey yidhaahdeen odayaasha degaanku, waxaana dadweynaha reer Caynaba meel fagaare ah kala hadlay wasiirka caafimaadka, Cismaan Qaasin iyo badhasaabka Burco, Cabdi Xuseen, waxaana hadaladooda ka mid ahaa “Anagu arintaa xaq uma lihin, waxaanuse u nimi inaanu goob-joog ka ahaana, oo aanu eegno hadii qalad meesha jiro, idinkana waxa idinku waajib ah inaad ilaalisaan danihiina iyo danaha degmadiina iyo wada shaqayntiina”.

Wasiirka caafimaadka Cismaan Qaasin oo dhalasho ahaan ka soo jeeda degaanka Caynaba ayaa isaga oo dadka reer Caynaba la hadlaya yidhi:

“Abtiyaal iyo adeerayaal waxa laga hadlayaa waa dantiina iyo danta degmadiina, waana waajib inaad ilaalisaan danihiina iyo danaha qarankaba, anaguna hadii aanu nahay dawladda dhexe waxa noo timi qaylo-dhaan ka timi degmada, laakiin anagu cidna ma bedelayno, cidna ma dooranayno, waxaanuse u nimi inaanu ogaano xaaladda meesha, golaha degaankuna waa dadkii aad doorateen, oo waa tii laydin yidhi cid idin metesha keena, dadkanina waa dadkii aad keensateen, golaha degaankuna iyaga ayaa xaq u leh cidda ay dooranayaan iyo cidda ay bedelayaan, inaguna waxaynu goob-joog ka ahaanaynaa sida ay hawsha u wadaan”.

Intaa ka dibna 7-dii Ogost, 2003 ayey golaha degaanka Caynaba yeesheen fadhi ay kaga arinsanayaan maayarka iyo maayar-xigeenka, waxaana shirkaa ka soo qayb galay 11 mudane, iyadoo uu golaha degaanka Caynaba ka kooban yahay 13 xubnood, laakiin laba xubnood oo uu mid yahay maayarka xilka laga qaaday iyo xubin kale oo la sheegay inuu fasax ku maqnaa, iyadoo maayarka hore fadhiga qaadacay, waxayna xubnaha fadhiga ka soo qayb galay cod buuxa ku ogolaadeen xil ka qaadista maayarkii iyo maayar-xigeenkii hore, isla markaana waxa isla goobtaa lagu doortay maayar iyo maayar-xigeen cusub, iyadoo maayarka cusub loo doortay Barre Jaamac Oogle oo ay 9 xubnood ogolaatay inuu maayar noqdo, halka uu qofna ka aamusay, sidoo kale waxa maayar-xigeenka cusub loo doortay Axmed Xasan X. Maxamuud oo ay tobanka xubnood ee kalena ogolaadeen inuu maayar-xigeen noqdo. Laakiin maayarkii hore ayaan isagu shirkaa ka soo xaadirin haba yaraatee, lamana garanayo sababta uu uga maqnaaday, waxaase loo malaynayaa inuu cadho ku maqnaa”.

Top

34 Qof Oo Ku Dhintay Kulayl Ku Habsaday Dalalka Yurub

London (W.Wararka) – Ugu yaraan ilaa 34 ayaa ku dhintay, dad kaloo badana waxyeelo ayaa kasoo gaadhay kadib markii uu kulayl xad-dhaaf ahi ku habsaday dalalka Yurub.

Siday wararku sheegeen dadka ugu badani waxay ku dhinteen dalka Portugal oo ay ilaa toddobaadkii hore ku dhinteen 14 qof, kadib markii heer-kulku gaadhay 400, isla markaana uu kaymo badan dab qabsaday.
Dalka Spain ayaa isna la sheegay inay ku dhinteen 13 qof, iyadoo uu kulayl kaa la mid ahi ka dhacay.

Dalka Jarmalka ayaa isna la sheegay inay ku dhinteen 3 qof iyadoo uu heer-kulku gaadhay 29 degree. Dalka Faransiiska ayaa isna dhibaato taasoo kale ahi ka jirtaa.

Dalka Ingiriiska ayaa isna labadii qof ee ugu horeeyay ku dhinteen mushkiladan kulaylka ah, kuwaasoo la sheegay inay biyo liqeen iyagoo isku deyaya inay ka baxsadaan kulaylka xad-dhaafka ah.

Dhibaatadan kulaylku waa mid saamaysay inta badan dalalka Yurub iyadoo kooxaha gurmadka iyo ciidamada dalalkaasi ay la halgamayaan sidii dhibaatadaa wax looga qaban lahaa.

Top

Barlamaanka Carta Oo Xilkii Ka Qaaday Deerow Iyo Xasan Abshir

Muqdisho (W.wararka) Wararka ka imanaya magaalada Muqdisho ayaa sheegaya in shalay uu Baarlamaanka dawlada C/qaasim kalsoonidii kala noqday gudoomiyihii Baarlamaankaasi Cabdala deeraw Isaaq iyo Xasan Abshir Faarax oo ahaa Rai’iisalwasare kadib ay soo gebagaboobay dood ay golaha baarlamaanka dowladda KMG ahi ka lahaayeen arrimaha shirka dib u heshiisiinta Soomaalida ee Kenya ka socda iyo weliba sida laga yeelayo dadka ka tirsan dowladda ee weli ku sii maqan shirkaasi.

Dooddan ayaa beryahanba waxay si gaabis ah uga soconaysay xaruntii hore ee Xisbiga Hantiwadaagga Kacaanka Soomaaliyeed oo haddana xarun KMG u ah goleyaasha dowladda KMG ah ee Cabdiqaasim Salaad Xasan.

Ilaa intii uu Cabdiqaasim isaga soo baxay shirka kooxaha Soomaalida uga socda dalka Kenya, ayey shirarkani socdeen iyadoo kolba la sii raajicinayey xubno dheeraad ah oo dowladda KMG ah ka tirsan oo ka yimaada Kenya oo iyaguna sidoo kale ka soo baxa shirkaasi, hase yeeshee shalay ayey dayuuraddii ugu dambaysay halkaasi ka timid taasoo sidday dhowr xubnood oo labada gole ka kala tirsan, waxayna si toos ah ugu soo bireen dooddii beryahanba socotay.

Doodo dhaadheer ka ddib, waxa uu ku-simaha guddoomiyaha golaha baarlamaanka, Maxamed Cabdi Yuusuf, ku dhawaaqay in cod loo qaado kalsoonida guddoomiyaha baarlamaanka Cabdalle Deerow Isaaq, iyadoo ay goobta shirkaasina joogeen 127 xubnood oo buuxin karay kooramkii loo baahnaa si go'aan loo gaadho.

Wax yar uun ka dib markii sidaasi ku dhawaaqay Maxamed Cabdi Yuusuf ayuu hadana dalbaday in shaqada la sii wado oo codka kalsoonida loo qaado xukuumadda dowladda KMG ah, taasoo macneheedu yahay in kalsoonida lagala noqdo Xasan Abshir Faarax, ra'iisal wasaaraha iyo in kale.

Markii sidaasi lagu ansixiyey, ayaa golahaasi lagu kala dareeray iyadoo ay ragga qaar si weyn u faraxsanaayeen, rag kalena ay wax badan iska weydiinayeen sida ay sharci ku noqon karto cod bixintaasi, iyagoo ku doodaya in meesha laga soo buuxiyey dad aananba si rasmi ah uga tirsanayn golaha baarlamaanka oo dhowaan uun la dhaariyey, si loogu beddelo ragga iyagu weli ku sii maqan dalka Kenya ee u daacadda ah guddoomiyahooda Cabdalla Deerow Isaaq iyo sii socoshada shirka Kenya.

Si kastaba ha ahaatee, cod-bixintan kalsoonida isku marka loogala noqonayo ra'iisal wasaaraha iyo guddoomiyaha baarlamaanka ayaa ku soo beegantay mar ay saddex maalmood uun ka hadhsan tahay xilligii loo doortay dowladda KMG ah in xilka sii hayso, waxaana uu Maxamed Cabdi Yuusuf, ku-simaha guddoomiyaha golaha baarlamaanku ii sheegay in hadda wixii ka dambeeya ay madaxweynaha ka sugayaan in uu soo magacaabo ra'iisal wasaare cusub, kaasoo isagana codka kalsoonida loo qaadi doono. Balse Deerow oo hadlay go’aankaa kadib ayaa ku gacan saydhay arrintaa.

Top

Taiwan Oo Dedaal Ugu Jirta Sidii Ay Ugu Biiri Lahayd Qaramada Midoobay

Taipai (W.Wararka) – Dawladda Taiwan, ayaa Q. Midoobay u gudbisay dalab cusub oo ay ku doonayso inay ku biirto Q. Midoobay, kaasoo ay rajaynayso inay gacan ku siiso Dawladda Maraykanku. Balse isku dayga Taiwan ee arrintaa la xidhiidha waxa si xoog leh uga soo horjeeda Dawladda Shiinaha oo u aragta Taiwan gobol iyada ka mid ah, isla markaana waxay dedaal ugu jirtaa sidii ay ugu soo biiri lahayd.

Waa markii 11aad ee ay Taiwan u gudbiso Q. Midoobay dalab ku saabsan sidii ay ugu biiri lahayd Q. Midoobay tan iyo markii uu shiinuhu ka dhaxlay kursigii ay ku lahayd Golaha Ammaanka ee Q. M. 1971-kii, markaasoo ay dalalka xubnaha ka ah Q. Midoobay oggolaadeen inuu shiinuhu qaato kursigii Taiwan.

Taiwan waxay ka go’day Shiinaha 1949-kii, markii ay xoogagii Shuuciyiintu qabsadeen Pecking, ilaa wakhtigaana waxa soo taagnaa khilaaf dhinaca Siyaasadda ah oo u dhaxeeya labada dhinac.

Top

Madaxweyne Bush oo Ay Hoos U Dhacday Shacbiyadiisu Iyo Xaaladda Ciraaq Oo Uu Ka Hadlay

Madaxweyne Bush oo Ay Hoos U Dhacday Shacbiyadiisu Iyo Xaaladda Ciraaq Oo Uu Ka Hadlay

Washington (W.wararka) Wararka ka imanaya Maraykanka ayaa sheegaya inay si weyn hoos ugu dhacday shacbiyadda iyo taageerada madaxweynaha dalkaasi, George W. Bush, taasoo gaadhay 53% saadaashii ugu dambaysay ee la qaaday.

Saadaashan oo ay qaaday hay’ad cilmi-baadhista u qaabilsan dalkaasi shacbiyadda Madaxweyne Bush haystay bishii ina dhaaftay ee July waxay ahayd 58%, haatana waxay gaadhay hoos u dhac 53% ah, taasoo aad uga duwan shacbiyadii uu helay markii ay dhaceen weeraradii lagu qaaday dalkaasi September 2001, taasoo gaadhay 86%, balse waxay hoos ugu soo dhacday dagaalkii Ciraaq kadib 74%.

Hoos u dhacaan ku yimid shacbiyadda Bush waxa la sheegay inay ka dhalatay sida weyn ee ay dadku uga soo horjeedaan ciidamada Maraykanka ee maalin walba qaar kaga dhimanayaan dalka Ciraaq. Waxaanay tani kusoo beegantay iyadoo la sheegay in nin milyan dheer ah oo u dhashay Maraykanka uu u qoondeeyay Lacag gaadhaysa 75 malyuun oo dollar sidii Bush loogaga guulaysan lahaa doorashada madaxtinimada ee dalkaasi ka dhacaysa sannadka dambe.

Dhinaca kale, Madaxweyne Bush ayaa waxa uu ku adkeystey in horumar fiican laga sameeyey Ciraaq, laakiin waxa uu calool xumo ka muujiyey askarta Mareykanka ee lagu laayeyb dalkaas.

Madaxweyne Bush waxa uu xusey in boqol maalmood ay ka soo wareegtey ilaa markii lagu dhawaaqey in uu dhamaadey hawlgalkii weynaa ee Ciraaq looga ridey Saddam Hussein. Intii ka dambeyse buu yidhi waxyaabo badan oo wanaagsan ayaa laga qabtey Ciraaq.

Bush waxa uu ku adkeystey in waddanka Ciraaq uu u socdo dhinaca dimoqraadiyadda, taas oo uu ku fasirey in ay tahay waxa weyn oo ka dhacay dunida ay Ciraaq ku taal. Laakiin Madaxweyne Bush waxa lagu qasbey in uu qiro askarta sida joogtada ah ugu dhimaneysa Ciraaq oo uu ku sheegey in ay tahay wax laga calool xumaado.

Laakiin guud ahaan jawiga uu kaga hadley Ciraaq waxa uu ahaa mid rajo ku jirto. Madaxweyne Bush waxa uu rumeysanyahay in ciidamada Isbahysiga ee Mareykanku uu hormoodka ka yahay ay sameeyeen hawlo ka fiican inta loo qirey.

Ra'yiga guud ee shicibku waxa uu muujinayaa in dadka Mareykanku ay weli taageersanyihiin hawlgalka Ciraaq, laakiin waxa dadka madaxooda ku soo badanaya shaki laga qabo inta uu le'egahay wanaaga uu u socdo hawlgalku.

Wararka ka imanaya Ciraaq ayaa iyaguna sheegaya in maalintii shalay weerar lagu qaaday ciidamada Maraykanka ee ku sugan degmada Ramaadiya, halkaasoo lagu dilay hal askari, qaar kalena lagu dhaawacay. Sidoo kale, wax ala sheegay in lix askari oo Maraykan ahi ay ku dhaawacmeen markii weerar lagu qaaday kolonyo ciidamada baabuur ah oo ay ciidanka Maraykanku wateen markii lala beegsaday gantaalaha lidka taangiyada iyo hub kale oo culus, taasina waxay sii kordhinaysaa ciidamada Maraykanka ee waxyeeladu ku soo gaadhayso dalka Ciraaq iyadoo la sheegay in ay ciidamada Maraykanka ee ku dhintay Ciraaq ay gaadhayaan ilaa 60 askari tan iyo markii ay ciidamada Maraykanku qabsadeen dalkaasi.

Top

Mucaaridka Liberia Oo Ku Gacan Saydhay Inay Xabadda Joojiyaan

Manrovia (W.wararka) Kooxaha mucaaradka ah ee ku kacsan Madaxweynaha Liberia ayaa Gaashaanka ku dhuftay markii uu charles Taylor u magacaabay Madaxweyne ku xigeenkiisii inuu beddelo isaga marka uu dalka ka baxo, waxaanay sheegeen inaanay dagaalka joojinayn ilaa ay dalkaasi ka baxaan xukuumadii Charles Taylor. Sidoo kale, waxa la sheegay in mucaaradku ay diideen inay furaan dekadda caasimadda oo la filayay inay kasoo degaan ciidamo ka socda Maraykanka.

Sidoo kale, Wafti ka kooban Laan-qeyrta Cas ee Caalmiga iyo hey'adda aan xuduudaha lahayn ee Medicines sans Frontiers ayaa booqdey daanta ay jabhaduhu ka taliyaan ee Monrovia.

Waxa ay hey'adahaasi sheegeen in ay dibadda u qaadi doonaan dadka shicibka ah ee xaaladdoodu ay aadka u liidato.

Waxa ay u muuqataa in cuntadu ay taallo qeybtan Monrovia ee Jabhaduhu ka taliyaan, laakiin adeega caafimaadka ayaa aad u liita. Shaqaalaha caafimaadka ee daantaas jooga waxa ay sheegayaan in dawooyinkii ay ka dhamaadeen oo ayna heynin wax ay wax ku daweeyaan. Waxaana ay dadka dhaawaca ah ay qalayaan iyagoo aan ku mudin daawada xanuunka qaliinka dhaafineysa ama suuxinaysa ee Anaestiisiyada.

Sarakaal ka tirsan Laanqeyrta cas ee caalamiga oo ka mid ah wafdiga booqdey qeybta Monrovia ee ay Jabhaduhu ka taliyaan oo isaguna saxaafadda la hadley ayaa sheegey in ay adagtahay in qiimeyn buuxda lagu sameeyo wixii uu soo arkey, waxa uu yidhi goobaha aan soo marney waxa la tagi karayey oo kaliya in ay ciidamada nabad ilaalintu ay halkaas soo galaan, mana sahlana ayuu yidhi in degdeg ay hey'adaha gargaarku qiimeeyn buuxda ugu sameeyaan.

Waxa kale oo uu sheegey sarkaalkaasi in ay isaga u cadaatey waxyaabihii uu awalba filayey in uu arko. Waxa uu yidhi waxa aan tagnahay meelo macmal ah oo Jabahaduhu u dhiseen in si aan joogta ahayn dadka dhaawaca ah loogu daweeyo, iyadoo Cisbitaalkii ugu weynaa ee ku yaalley daantaasi, gabi ahaan la bililiqeystey.

Waxa wararku sheegayaan in Cisbetalka ku yaal dhinaca Monrovia ee Jabhadu ka talshaan uu ahaa kan labaad ee ugu weyn waddanka oo laga bililiqeystey dhammaan siriirihii bukaan socodka la dhigi jirey oo uu haatan Cisbitaalku uu haawanayo.

Shaqaalaha maxaliga ee Cisbitaalkaasna waxa ay sheegeen in ay sugayaan gargaar uga yimaadda hey'adaha samafalka oo dalka ku soo laabanaya.
Dhinaca kale, waxa soo kordhaya caddaadis siyaasadeed oo la saarayo Jabhadaha, gaar ahaan cadaadiskaasi waxa uu uga imanayaa Mareykanka.

Saraakiil sare oo ka tirsan safaaradda Mareykanka ee Monrovia ayaa la kulmey madaxada Jabhadaha. Mareykanku waxa ay doonayaan in Jabhaduhu ay dib uga gurtaan dekedda sidii ay awal ku ballanqaadeen in ay sameyn doonaan, markii ay yimaaddaan ciidamada nabad ilaalintu.

Laakiin wali sidaas may yeelin Jabhaduhu. Hogaamiyayaasha Jabhadaha qaarkood ayaa sheegey in ayna ku faraxsaneyn go'aanka uu Charles Taylor uu waddanka ugu magacaabey in isaga uu jagada ka badelo ninka isaga ku-xigeen u ahaa oo la yidhaa Moses Blah.

Charles Taylor sida uu markii ugu dambeysey sheegey, waxa uu jagada Madaxweyninimada ka digi doonaa maalinta Isniinta ah ee barito oo bishan August ay noqon doonto 11ka.

Laakiin Jabhaduhu waxa ay ku adkeysanayaan in ayna magaalada ka bixi doonin, ilaa uu Taylor waddanka ka baxo.

Top

Dawladda Koonfur Afrika Oo Ogolaatay Dawooyinka AIDS-Ka

Dowladda Koonfur Afrika ayaa haatan ogolaatey in dadka qaba cudur sidaha HIV/AIDS ay siiso dawo si weyn u hakineysa waxyeelada uu cudurku dadka gaadhsiinayo.

Qodobka golaha Wasiirada ee dowladda Koonfur Afrika u cuskadeen in ay ogolaadaan bixinta dawooyinka sida weyn uga hortaga AIDS-ka waxa uu ahaa warbixin la diyaariyey sanad ka hor oo si cad u tusmeeneysa in boqolaal ruux ay noolaan lahaayeen haddii dadka la marsiin lahaa daweynata cusub ee haatan dowladdu ogolaatey (Antiretroviral therapy).
Dukumintiga dowladdu waxa uu aad u taageerayaa isticmaalka dawadaas, waxaana dukumintigu sharax ka bixinayaa sida ay dawadu u yarayn karto ilamaha uu cudurka AIDS-ku uu agoonada ka dhigayo.

Caddadiska dowladda Koonfur Afrika lagu saarayey in ay dad AIDS-ku hayo siiso Antiretroviral Therapy waxa uu si weyn u xoogeystey markii todobaadkan horaantiisii magaalada Durban ee Koonfur Afrika lagu qabtey shir looga hadlayey AIDS-ka. Seynisyahano, aqoonyahanno caafimaad iyo xataa saraakiil badan oo ka tirsan dowladda Koonfur Africa ayaa dowladda cadaadis weyn ku saarey in ay ogolaato isticmaalka dawadaas.

Dad gaadhaya lix boqol oo qof ayaa maalin kasta Aids ugu dhinta Koonfur Afrika. Koonfur Afrika waxa joogaa dad gaadhaya 4.7 qof oo qaba cudur sidaha HIV/AIDS.

Top

Shir Lagaga Soo Horjeedo Shirka Soomaalida Ee Kenya Oo Ka Dhacay Isla Dalkaas

Nairobi (W.wararka) Shir ay shalay isugu yimaadeed kooxaha diidan hab socodka shirka dib u heshiisiinta Soomalida ee Mbagathi ayaa waxay ku soo qaadeen khaladaadka dastuurka ku jira iyo in shirku uu u muuqdo haddii sidda uu haatan u socodo loo daayo, in uu noqonayo shir horseeda colaad hor leh.

sida ay wararku sheegeen Shirkan ayaa waxaa isugu yimid qaar ka mid ah ururada bulshada rayidka ah, odayaasha dhaqanka, iyo kooxaha siyaasada sida garabka Muse suudi Yallaxaw oo uu ka joogay Inj. Caddow iyo Maxamed Ibraahim Xaabsade oo ka tirsan Ururka RRA iyo wasiiro iyo xildhibaano ka tirsan dowladda ku meel gaadhka ah. Dhanka ururada bulshadana waxaa shirka ka qeyb galay Dr. Maxamed Cabdi Gaandi iyo Jeneral Jaamac Maxamed Qaalib.

Warsaxaafadeed ay soo saareen Kooxahaas shiray, shirka ka dib ayaa dhamaan waxay si wada jir ah u canbaareeyeen sida uu u socdo shirka dib u heshiisiinta Soomaalida ee kenya, waxayna codsadeen in shirka si loo badbaadiyo la meel mariyo qodobo ay ka mid yihiin:

In marka hore dib u heshiisiin loo sameeyo kooxaha Soomaalida ee colaadu u dhexeyso.

In dastuurka ku meel gaadhka ah ee hadda laga doodayo oo ay sameeyeen, sida ay qoraaal ku sheegeen, dad aan khibrad u laheyn, in loo saaro khubaro Soomaali ah oo aqoon u leh sameynta dastuurka.

Waxayna hoosta ka xariiqeen in aan loo baahneyn dastuur cusub ee loo baahan yahay in dastuurkii hore laga badelo waxii aan la socon karin xaaladda iyo waqtiga.

Waxayna sheegeen in hab maamulka uu shirka dib u heshiisiinta Soomaalidu ku socodo in wax laga badelo, iyagoo gaar ahaana xusay, habka qeybinta doodaha iyo dadka shirka iska yimaada iyagoo aan aheyn ergada ka qeyb galeysa shirka.

Iyo in isla markaasna wax laga qabto anshax xumo ay sheegeen in loo geysto dad doonaya in ay fikradahooda ka dhiibtaan dooda.

Waxaa kale oo ay kooxahani warsaxaafadeedkooda ku soo jeediyeen in shirka laga rabay in uu noqdo mid ay dhamaan Soomaalida ka qeyb galaan, hase yeeshee uu maamulka shirku ku guuldareystay in uu keeno qeyb ka mid Soomaalida.

Waxayna ugu danbeyntii soo jeediyeen in dooda ergada dib loo dhigo, inta arrimahan oo dhan xal loo helayo. Waxayna intaa ku dareen haddii baaqyadan lagu guuldareysto in wax laga soo qaado, in uu shirku ku danbeyn doono cawaaqib xumo.

Dhanka kale, Maxamed Ibraahim Xaabsade oo ka mid ah dadka shirkaas goobjooga ka ahaa ayaa sheegay in isagu u arko shirka dib u heshiisiinta Soomaalida ee kenya in uu yahay mid waqti lumis ah, uuna ku talo jiro in uu mar dhow iskaga baxo.

Top

Maxkamad La Soo Taagay 5 Qof Oo Ku Eedaysan Qaraxyadii Mombassa Ee Dalka Kenya

Nairobi (W.Wararka) – Maxkamadda sare ee dalka Kenya ayaa dib u dhigtay Xukunka shan eedaysane oo lagu eedaynayo inay ka dambeeyeen weeraradii loo geystay huteel ku yaala Mombasa iyadoo lagu eedeeyay inay geysteen dil iyo burburin.

Sida uu warku sheegay maxkamadda oo dhegaysatay dembiga eedaysanayaasha maalintii shalay waxay maxkamaddu go’aamisay in dib loo dhigo Xukunka nimankaasi, iyadoo ay jeelka ku sii jiri doonaan tan iyo inta kiiskoodu dhinac u dhacayo.

Shantan nin oo lagu eedaynayo inay ka dambeeyeen weeraro ka dhacay mombasa bishii November ee sanadkii hore, waxaana la tuhunsan yahay inay xidhiidh la leeyihiin ururka Al-qaacida ee uu hogaamiyo Usaama bin Laden, balse ilaa hadda wax cadayn ah looma hayo.

Top

ODHAAHDA AKHRISTAHA: Qofka Aan Quusta Aqooni, Isagaa Quus Ah

Waxa maalmahan soc-socday oo la xaqiijiyey inay madax reer Muqdisho ahi telefoono iyo waraaqo kula soo xidhiidhayeen salaadiin reer Somaliland ah oo ay ka dal-banayeen inay Muqdisho yimaadaan si ay u heshiisiiyaan. Waxaase jiray tiroba saddex goor oo hore inay madaxda reer Koonfureed oo wefti ahi Muqdisho ka yimaadeen, iyaga oo leh kaalaya na heshiisiiya. Waqtigaasna anigu waxaan ku jiray guddi loo xil saaray inay jawaab siiyaan weftigii ugu horeeyey ee yimaadda, taas oo aanu ku qaabilay hudheelka Hargeysa Club, weftigaasna waxaanu uga waranay wixii shacbiga reer Somaliland loo geystay oo ahaa wax weli aduunka ka dhicin oo aanay ummmaddani iloobi karayn, iyadoo uu dhiig iyo maal badanina kaga baxay la soo noqoshadii xoriyadooda. waxaana hadalka loogu soo gebagebeeyey inay ummaddani ku mashquulsan tahay sidii ay aduunka ictiraaf uga heli lahayd, sidaa darteed aanay waqti u hayn heshiisiinta reer Koonfureed, ta kale waxa lagu yidhi “waa inaad idinku marka hore na ictiraaftaan”.

Labadii wefti ee kalena sidaa si le’eg ayaa loogu jawaabay, waxayna wufuudaasi saddexda goor ba soo mareen dawladda Somaliland, iyadoo dariiqa caadiga ahi sidaa ahaa, taas oo ah marka ummad lala hadlayo in loo maro dawladda wadankaa. Waxaase hadda dad badan oo reer Somaliland ah ka yaabisay dariiqan guracan ee ay maanta madaxda reer Muqdisho soo mareen, kuwaas oo si toos ah ula soo xidhiidhay salaadiinta iyo madax-dhaqameedka reer Somaliland, markaa dad badani waxay qabaan in salaadiinta meel lagaga dhacay, sababta oo ah miyaanay reer koonfureed ogayn inaanaan salaadiinta si hawl yar oo fudud loogu yeedhi karin oo aanay arintu ahayn kaalaya oo diyaarad iskaga soo dhaca uun. Waayo wadan kasta iyo ummad kastaa arimahaa waaweyn oo kale waxay ka leeyihiin siyaasad cad oo ay raacaan dawladda, salaadiinta iyo shacbi-weynuhuba, taas oo aanay cidina dhaafi karin, sida waxyaalaha ku waajahan gooni isu taagga Somaliland oo kale.

Hadaba waxay xaqiiqdu tahay inaanay salaadiintu Muqdisho iska tegi karin, iyaga oo aan la tashan dadweynaha iyo xukuumadda Somaliland. Sidaa awgeed madaxda reer Muqdisho waa inay mar walba ogaadaan inay runta qadhaadhi tahay jawaabtii la siiyey saddexdii wefti ee ay hore u soo direen, taas oo ahayd waxaanu mashquul ku nahay sidii aanu aduunka ictiraaf uga heli lahayn, taas darteedna aanaan idiin hayn waqti aanu idiinku nimaadno, marka horese na ictiraafa, koley dawladaha caalamku way na ictiraafi doonaane idinku ugu horeeya oo libta qaata. Marka su’aasha meesha taal waxay tahay miyaydaan weli quusan, Somaliduse waxay ku maahmaahdaa “Ninkii aan quus aqoon, isagaa quus ah”.

Aduunkuna waxa uu ku macaamilaa wax la yidhaahdo Hoo oo Keen (Give and take), sidaa awgeed ummadda reer Somaliland ogolaan mayso arintii uu Buur-madow ku kacay ee ahayd Hoo oo keliya ee aan waxba la dhaafsan.

Col: Cumar Maxamed Nimcaale, Hargeysa

Top

Golaha Degaanka Hargeysa, Iyaga Ayey Ceebtu Ku Dambayn Doontaa.

Marka uu maamul cusubi meel yimaado waxa looga baahanyahay inuu marka hore derso dhibaatooyinka jira iyo cidda macalinka u ah, masalan qofka shaqaalaha ee wanaagsani hore uma muuqdo, madaxdana kuma galaan-gal badna, sida lagu ogaadaana waa iyada oo fiiro dheer loo yeesho.

Sidoo kale maamulka cusub waxa la gudboon inuu ogaado meelaha ay bakteeriyada ummadda ku faafaysaa ku jirto ee saldhiga u ah.

Haddaba xubnaha golaha deegaanka Hargeysa waxa ku jira rag nadiif ah oo qiimo leh, waxaase moodaa inay ka il-horeeyeen kuwii musuqmaasuqa u adeegayey, waayo agaasimayaasha waaxyaha, gudoomiyayaasha degmooyinka iyo joomitirada magaalada wareeriyey oo ay ahayd in dadka laga qabto wixii cudurkaa qaba oo shaqada laga eryo ayaa dib loo hawlgeliyey.

Tusaale ahaan degmada Axmed Dhagax oo aan odhan karo waa ta ugu ayaan darran Hargeysa ayaa fadhigii ugu horeeyey ee golaha deegaanka loo soo magacaabay xubin uga wakiil ah degmada, iyada oo uu degmada gudoomiye ka ahaa nin dhalinyaro ahaa oo aan ku tilmaami karo nin qiimo leh (C/Qani), balse nasiib darro wakiilkii golaha deegaanka ayaa intaanu bilba joogin dacweeyey oo yidhi ha la iga bedelo, wuxuuna yidhi ha la ii soo bedelo Maxamed Xasan iyo Maxamed Diiriye oo ka mid ah ragga taariikhda balaadhan ku leh magaalada Hargeysa, waxayna arrintii u dhacday sidii uu doonayey oo waa loo soo bedelay, waxaana bilaabmay hawshii timo iskugu xidhka, tii ugu dambaysayna anigay igu dhacday markii ay taariikhdu 17/07/2003, taas oo jago aan iibsaday oo 17-ban sannadood deegaan ahayd ayaa la igu qabsaday. Waxaana ninkaygii meesha lahaa laga qaaday faylkii, oo la igu yidhi meesha iskaga tag.

Haddaba waxaan golaha deegaanka ka codsanayaa inay wax ka qabtaan dadka caanka ah ee la yaqaan, haddii kale ceebtu iyaga ayey ku dambayn doontaa.

Maxamuud Cabdi Geedi, Hargeysa.

Top

WERWER ADUUN IYO WACDARO, Sheeko Taxane Ah – Waxa Qoray Cumar Cali Iidle, Q: 10aad

Gurigii ayuu tegey oo murugada haysatay waxa ka darnaa calaacalka ka yeedhayey.

“adigaa aragaagu I waaloo
iga awran jacaylkan I qaadoo
anigay aramidu I haysaaye
ablaydani afaysan adigaa igu taagee
Ilhaaneey walaal kama eed baxayo jacayl
kama eed baxayo jacayl, kama...”
Ilmo inta ay ku soo joogsatay oo indhihiisa ka gobo’ laysay ayuu yidh1 “murugadan I haysa Allow iga samato bixi”.

Muddo toddobaad ah ayuu jiifay oo aanu dugsigii tegin, waxaad moodaysay tabcaan aad ay xaaladiisu u liidatay. Dhakhtarada inta loola rooray ayuu mid waliba caafimaadkiisii wax uu ku sifeeyo garan waayey.

Wacays oo aabbihii ah ayaa ugu dambayntii u geeyey dhakhtar curuuqda iyo maskaxda ku takhasusay, kaasi oo ahaa midkii ugu dambeeyey ee uu ku quus qaadanayey. “… inankaygu si ba’an ayuu u bukaa i daawee” ayuu yidhi. Diktoorkii ayaa baadhay wax xanuun ahna kama uuna helin. Wacays ayuu dabeeto su’aalay inuu dhakhtarrada geeyey iyo in kale. Wuxuu ku yidhi wacays “meel kasta oo aan geeyaba waxa la I yidhaa uun cudur ma hayo ee haddii aad garanayso bal farsamee”. Diktoorkii ayaa kacay oo inta uu irbad ku turqay yidhi “Qaybo maskaxdiisa ah ayaan shaqaynayn ee ha nasto ilaa aan ku soo noqonayo”.

Weli kala garasho ayaa Bilis laga la’ayahay oo hooyadii iyo aabbihiiba soo jeed ayaa ku dul qaaday. Subaxnimadii hore ayuu diktoorkii ku kallahay dugsigii oo wuxuu raadinayey akhyaartii Bilis bal in uu warbixin intay doonto ha le ekaatee ka helo. Irrida markii uu ka galayba waxa kaaf iyo kala dheeri noqotay aragtida ay ishiisu qabatay iyo arrintani uu Bilis la taag daran yahay. Ardaydu way wada faraxsanaayeen manuu jirin mid keliya oo aamusan amma gooni u jooga, taasina waxay garansiisay diktoorka in aanu bukaanka jacaylka la tiicayaa haba yaraatee goobtani ka qaadin waxyaabahan maskaxdiisa kala kiciyey. Kolba sidii uu ardayda u tooyanayey ayuu ugu dambayntii heley Cabdi wuuxuna weydiiyey “Bilis maxaa ku dhacay beryahani xaaladiisu cirka ayey isku shareeran tahaye”. “si kasta waanu ula talinay oo wuu qaadan waayey waanadayadii” ayuu Cabdi ugu jawaabay. Si degdeg ah inta uu diktoorkii dareenkiisii u soo wada siiyey yarkani ayuu yidhi “ maxaa idinku kala dhacay” Cabdi “annagu dhib iskuma qabno colaadina nama kala dhex taallo ee waxay beryahani dambe isa sudhan yihiin naftiisa, wuu ciqaabaa oo culays aanay qaadi karayn ayuu dhabarka kaga jabiyaa”. Dr “maxaa isagiyo naftiisa isku diray” Cabdi “ gabadh ay rag oo dhami ka quusteen ayuu daba boodayaa, iyana uma tudhayso”. Dr “ miyey ogtahay in sidani naftiisu ugu salcaantay” Cabdi “Haa, laakiinse iyadu eed ma laha waxna kama qaban karto, waayo hore ayey boqollayaal qayrkii ah u diiday”. Diktoorkii anfariir ayaa ku dhacay, intuu yara dhaqaaqay ayuu fikiray dabeeto wuxu u yidhi “magaceeda ii sheeg” Cabdi “Ilhaan.”

Habeenimadii ayuu qoray waa Diktoorkiiye, waraaq uu si wacan ugu fara yaraystay, dusha sawirro kala geddisan oo ay ubaxyo, dhir cagaara, iyo wadneyaal jacayl ahi ka mid yihiin intuu kaga xardhay ayuu aroornimadii kula kallahay Biliskii aan habeenimadii oo idil hurdo ka ledi waayey. Markii uu dul fadhiistay ee uu woxoogaa waraystay ayuu inta uu labadii waallid ka codsaday inay ka yara baxaan hoosta uga dhiibay. Caajis iyo cago jiid uu karhayo inuu nuuxsado ayuu ku eegay, waxay indhihiisu qabteen ubaxyadii, sidaa umuu danaynin, wadnihii ayuu arkay oo dhiirranaan yar ayaa gashay, ku socota Bilis ayaa ku hoos qornaa, muu garanin cid u soo dirtay. Dhabarka ayuu isaga oo yaaban u rogay, xiligaasi waxaad moodaysay in uu firfircooni qaadanayo oo ay maskaxdiisu si wacan u soo jeeddo taasaana keentay inuu diktoorku warqadda u soo qoro.

Ka socota Ilhaan markuu arkay ayuu kor u booday farxad daraadeed ayuu sariirtii ugu dul istaagay, Diktoorkii ayuu u hambalyeeyey, orod ayuu kaga baxay gurigii oo inta uu meel cidlo ah la tegey ayuu geed hoostii ku akhristay. Waxa ku qornaa.

“Bilis, sidaan kuu arki waayey werwer iyo walbahaar ayaan ku noolahay, biyo iyo baad toona igama degaan. Ma hadaladaydii kaftanka ahaa ayaad mooday in aan ku nacay. Maya, ha u qaadan sidaa ee waxaad tahay noloshayda, waxaad tahay garbkaygii midig, nuurkii aan iftiinsanayey, waxaad ugu dambayntii tahay qayb kamida naftayda oo aan iga gu’,i Karin. Bilis, adaan kuu jeelanahay ee ha I nicin, ha I nicin, ha...” farxadiisii ayaa ummadda oo idil ka anfariirisay, iyagu may ogayn sababta waxayse u malaynayeen inay xaaladdiisu kolka waalli gaadhay mar haddiiba uu geedaha hoostooda rabbaasayo. Inta ay ku soo xoomeen ayey waydiiyeen waxa ku dhacay, umase jawaabayo oo wuxuu raadsanayaa Diktoorkii si uu ugu hambalyeeyo. Maalintii oo idil wuxuu ruuxii laga farxiyey ku daalay kala bedbedaalada labbiska uu xidhan lahaa berri iyo weliba inuu is qurxiyo. Labadii waalid ayaa dakhtarkii ugu abaal guday lacag jeeg ah oo aan la qiyaasi Karin.

La Soco.

Top

Hidde Samida Dhaqanka Iyo Milgaha Lagu Kala Qiimeeyo Ragga Iyo Dumarka, Waxa Qorey: Cabdi Caara-Dhuub, Waxana Tifaftiray, A. Ducaale, Q: 5aad

Xikmado kala duduwan, sida Maah-maaho, gabayo, geeraaro, heeso, hawraaro IWM. Ayey raggii ka yidhaahdeen qiimaha haweenka, iyaga oo naagta fiican siyaalo badan ugu muujiyey xikmadooda, tusaale ahaan waxay raggii iyaga oo tilmaan ka bixinaya naagta fiican yidhaahdeen “Nin nin maalin ma gaadhid, ninna sannad ma gaadhid, ninna weligaaba ma gaadhid, nin maalin ma gaadhid oo waa ninka kaa Faras fiican, ninna sannad ma gaadhid oo waa ninka kaa guri wanaagsan (Kaa daaqsin wanaagsan), ninna weligaaba ma gaadhid oo waa ninka kaa naag fiican”.

Waxa kale oo ay Somalidu tidhaahdaa “Inan rag naag baa is dhaafisa”.

Waxa kale oo ay raggii hore odhan jireen dumarku waa saddex nooc oo kala ah: Kuu-toosa, Kula-toosa iyo Kaadi-latoosa. Dabadeedna saddex nin ayaa maalin maalmaha ka mid ah ay beel meel degani u qorshaysay inay beesha u sahan tagaan, laakiin saddexda nin mid waxa uu qabay Kuu-toosa, midna waxa uu qabay Kula-toosa, ka kalena waxa uu qabay Kaadi-latoosa, waxaana saddexdaa nin qorshahoodu ahaadaa inay aroortii jarmaadaan ilayn hadii ay dharaarsadaan meel gaadhi maayaane, ka dibna ninkii qabay Kuu-toosa ayey afadiisii waxay toostay markii uu habeenka saddex meelood oo laba meelood tagtay, ka dibna waxay u dubtay bahasha Kimista loo yaqaan (Daqiiq la dubay), taas oo uu badhna ku quraacday, badhna faraqa ku qaatay si uu hadhow u cuno, sidoo kale waxay u diyaarisay Sibraar ah ay ka buuxaan caano badhax ahi si uu u cabo marka uu haraado, dabadeedna markii ay wax walba u diyaarisay ayey hiirtii hore u kicisay waysadii iyo quraacdii, isla markaana intii uu tukanayey ama uu quraacda afka ku hayey ayey faraskii kooraha u saartay, wegeradadana u giijisay, ka dibna iyadoo uu habeenku isku jiro ayuu isaga oo sahaydiisii sita faraskiisii u baxay oo cidhibta ku dhuftay, wuxuuna u dhaqaaqay dhinaca nimankii kale, dabadeedna waxa uu ugu horayn gurigiisa yimi ninkii qabay Kula-toosa oo ay iyada iyo ninkii mar wada tooseen, ka dibna ileyn wax kale ka gaadhsiin maysee waxay si qar-qarbo ah ula soo gaadhay in caano ah oo badhax ah, intaas oo uu sarajoogga ku laacay, dabadeedna way dhaqaajiyeen, laakiin waxay u tageen ninkii qabay Kaadi-latoosa oo kaadi debedda ugu maqan, ka dibna ninkii mar hadii la soo dul-joogsaday ileyn wax kale oo uu sameeyo garan-maayee keliya waxa uu ka gaadhsiiyey inuu faraskiisii kooraha saaro iyo inuu wegeradada u giijiyo, ka dibna isaga oo bahal safrad ah la liita ayuu raggii raacay. Laakiin goor ay hal barqo ah tahay ayuu ninkii gurigiisa quraacda la’aanta kala soo baxay ee Kaadi-latoosa qabey bahal safrad ah la sur-bacaadday oo dheelintay, sidoo kale ninkii Kula-toosa qabey goor ay hadh soo korkii tahay ayuu isna oo harraad iyo gaajo la socon kari-waayey, balse ninkii Kuu-toosa qabey isma taagin ileyn waa nin sahay sita’e, ka dibna markii ay labadii nin kale ee hadheen waxa sahankii soo sugay oo meeshii la rabay gaadhay ninkii qabey Kuu-toosa oo keliya. Sidaa awgeed naagta fiicani inan-rag ku dhaafisaa.

Qiimaha ragga: Sidoo kale ragguna waxay leeyihiin astaamo lagu qiimeeyo raganimadooda, waxaana la yidhaahdaa toban (10) barood ayaa lagu qiimeeyaa ragga, kuwaas oo lagu baad-sooco qiimaha Inan-rag.

Masalan hadii aad sagaal ka mid ah tobankaa barood buuxiso waxa laga yaabaa inaad mid ka mid ah seegto ama laba ka mid ah seegto, Somaliduna maah-maahyo, hawraaro iyo suugaan kala duwan ayey Somalidu ka tidhi tilmaamaha lagu baadi-sooco raganimada Inan-rag, waxaana ka mid ah: “Adigoo sagaal buuxshey, hal ku seegay baa yaal”, “Nin habari dhashay hal ma seegi-waayo” iyo waxyaalo kale. Laakiin ninka tobanka barood-ba waxa lagu tilmaamaa ama qiime ahaan loogu yeedhaa “Ninkaasi waa boqole”.

Marka laga hadlayo qiimaynta ragga waxa loogu yeedhaa naanayso kala duwan oo la xidhiidha had-ba ay raganimadiisu gaadhsiin tahay, waxaana ka mid ah naanaysaha ama magacyada qiimaha ragga lagu kala sooco: Nin ku toos, nin Karmeed, Qabiilo-ciil, Inan-golyeed, Wiil-googaareed, Aafaad, Inan-qaladeed IWM. Laakiin ninka ragga ugu qiima liita waxa la yidhaahdaa waa ninka gabadha uun ka ilmo-dhala ee raganimo kale lahayn, ninka caynkaas oo kale ah-na waxa loo yaqaan ama lagu naanaysaa “Irmaaneeye”, balse dhinaca kalena ninka tobanka barood ee ragga lagu qiimeeyo mid qudha laga waayo waxa loogu yeedhaa “Laga Inaabsay”, macneheedu yahay nin aan cad la qaato lahayn, waxaase jirta xikmad odhanaysa “Raggu wax yar tare waa leeyahay, balse wax ma tare ma laha”, taas oo macneheedu yahay xataa hadii uu wax kale tari-waayo marka la isu qoodhoole tirsanayo tirada lagama reebi-maayo ee waa lagu darayaa, hadii laga tagona waxa uu keeni karaa nin dheeraad, waayo marka ragga la tirinayo lama kala saaro ee waxa loo tiriyaa qoodhoole.

Tobankaa barood ee ragga qiimihiisa lagu baad-sooco waxa ka mid ah ama ugu waaweyn: Dirir, Dood iyo Dul (Dulqaad), waxaase tobanka barood ee ragga aabe u ah ama xukuma garaadka, waayo had-ba inta ninka garaadkiisu le’eg yahay ama aqoontiisu le’eg tahay ayey raganimadiisuna le’eg tahay, tix gabay ah ayaa tidhaahda “Raggu waa aqoon, dumarna waa aragga faayaha’e”. Hase yeeshee marka la faallaynayo ragga sida xun u dhaqma ama dabeecadihiisu qalafsan yihiin ama dhaqanka xun leh ama hadii si kale loo yidhaahdo raganimadiisa la dhaliilayo waxa jira naanayso loogu yeedho, kuwaas oo ay ka mid yihiin: Godadle, Xila-gube, Qorqode, Faajeer, Gaaraayacuun, Xinjira-fujaas, Xaaduq, Fule, Budh-laduul, Dhabcaal, Macan-gag IWM.

Sidoo kale dhaqan ahaan waxa jira wax la yidhaahdo Hiddo-raac, taas oo ay Somalidu tidhaahdo “ninka sifadaa leh, gabadh caynkaas ah ayaa dhasha”, iyadoo ay taasi tahay mala-awaal aan boqolkiiba boqol ahayn, masalan waxa la yidhaahdaa “Ninka geesiga ah waxa dhashay naag basari ah”, sidoo kale waxa la yidhaahdaa naagta gaarida ahi waxay dhashaa ninka xaragada badan , sidoo kale naagta marwada loo yaqaan waxa la yidhaahdaa waxay dhashaa ninka geedka loo diro (Ninka golaha shirka loo diro), sidoo kale ninka hawl-karka ah waxa la yidhaahdaa waxa dhasha naagta goon-baarta loo yaqaan, Somaliduna waa ta tidhaahda “Inta gaari la doonayo ayaa goonbaar wiilkeedu ciidamiyaa”.

Nimanka suugaanyanahada ahi gabayada iyo heesaha intaba way ku sheegeen sifooyinka raganimada, tusaale ahaan gabyaaga la odhan jiray Xaleef ayaa isaga oo tilmaamaya sifooyinka nin rag ahi leeyahay waxa uu gabay ku yidhi “Bishma gole ninyahow ka hadli jiray baa’isada geedka, ninyahow talada noo baaqi jiray ee bahi ku raacaysay, ninyahow goolka noo bururin jiray badhaha jiilaalka, ninyahow nabadda beeraayey ee belo bakhtiinaayey, bari iyo galbeed iyo ninyahow bogox-ba doonaysay, benderkiyo ninyahow laga jeclaa baadiyaha reerka, ninyahow barashadiisii dadkuba buug ku qoranaayey, ninyahow biligu saarnaa sidii baabulaha aarka, ninyahow maalin-baasta u xidhnaa laguna beegaayey”.

Sidoo kale heeso badan ayaa lagu tilmaamay sifooyinka dhinaca qiimaha ee ragga, sida “Garta macalinkeediyo waxa tahay ma-dhaafaan” , “Baashihii aqoontow”. Laakiin marka laga yimaaddo hoos u dhaadhicidda iyo sahanka lagu baadi-soocayo qiimaha ragga waxa jira waxyaalo ay ka siman yihiin Inan-rag oo dhami, waxaana ka mid ah: xuquuqda dhalashada, taas oo la odhanayo “Wiil baa dhashay”, waxa kale oo ka mid ah xuquuqda magta, taas oo marka magta la bixinayo ay beesha magta bixinaysaa raggeeda u tiriso qoodhoole, maalintaana ma jiro nin qudha oo tirada oo laga reebayaa, sidoo kale muuqaalka guud raggu waa ka siman yahay oo marka ay koox niman ah oo nooc walba lihi meel marayaan lama odhanayo meeshaa rag iyo dumar baa maraya ee waxa la odhanayaa meeshaa rag baa maraya.

Waxa kale oo ay Somalidu ku maahmaahdaa “Raggu saddex hal ayuu isku bartaa, Urur quutaan, agaabeeye safar iyo Oolimaad deris”. Sidoo kale marka la tilmaamayo sida uu raggu u kala raganimo liito waxa la yidhaahdaa “saddex baa Inan-rag ugu liita, ma toshe, ma tashiishe iyo ma tashade”. Laakiin maahmaah kale ayaa iyana tidhaahda “Saddex baa Inan-rag ugu liita, ma horeeye, ma hanbeeye iyo ma haasaw-she”. Sidoo kale “Saddex ragga amaan u ah ayaa dumarka cay u ah, kuwaas oo ah: doodda, deeqda iyo dagaalka”.

Top

Waadiga Ciyaaraha: Kooxaha Xulka Sheekh Iyo Hargeysa Spring Water Oo 1-1 Isla Dhaafi Waayey

C/fataax M. Caydiid.

Hargeysa (Haatuf) Ciyaar saaxiibtinimo ayaa shalay ku dhexmartay garoonka Hargeysa Staduim labada kooxood ee xulka degmada Sheekh iyo kooxda Hargeysa Spring Water.

Ciyaartaas waxay ku dhamaatay 1-1, iyada oo ay labada kooxood-ba soo bandhigeen ciyaar aad u xiiso badan, haddaba ciyaarta labadan kooxood waxay ka dambaysay safar ciyaareed oo ay kooxda xulka degmada Sheekh ku timid magaalada Hargeysa, ka markii ay kooxda Hargeysa Spring Water hore ay safar ciyaareed ugu tagtay degmada Sheekh, halkaas oo ay kooxda Hargeysa Spring Water kaga soo badisay kooxda degmada Sheekh 4-1 ciyaartaas oo ka dhacday Degmada Sheekh.

Ciyaartii shalay ka dhacday garoonka Hargeysa Staduim waxa labada gool ee labada kooxood u kala dhaliyey Axmed Cismaan (dhugul) Hargeysa Spring Water iyo Maxamuud Cabdi xulka Degmada Sheekh.

Kooxda degmada Sheekh ee safarka Ciyaareed ku joogta magaalada Hargeysa waxay safar ciyaareed ku tegi doontaa magaalooyinka Gebiley iyo Boorame ka dib marka ay ciyaarta labaad la ciyaaraan maanta kooxda Hargeysa Spring Water, sidaana waxa ku soo waramay weriyaha Haatuf ee garoonka Hargeysa Staduim.

Top